Darowizna firmy – najpopularniejsza forma sukcesji
Przekazanie firmy w formie darowizny to jedno z najczęściej wybieranych rozwiązań przez seniorów-właścicieli. Polega na nieodpłatnym przeniesieniu własności całego przedsiębiorstwa (w rozumieniu art. 55¹ Kodeksu cywilnego) na rzecz obdarowanego, czyli w tym przypadku dziecka. Co istotne, darowizna przedsiębiorstwa nie jest tym samym, co darowizna pojedynczych składników majątku. Aby skorzystać z preferencji podatkowych, przedmiotem darowizny musi być zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje to m.in. nazwę, nieruchomości, maszyny, towary, wierzytelności, ale też koncesje, licencje i tajemnice przedsiębiorstwa. Taka operacja, jeśli zostanie dobrze zaplanowana, pozwala na płynne przekazanie firmy dzieciom i kontynuację jej działalności bez zbędnych przerw i kosztów. Kluczowe jest jednak dopełnienie formalności, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji podatkowych, o których często zapominają przedsiębiorcy skupieni na operacyjnym aspekcie przekazania biznesu.
Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn – warunki
Sama darowizna dla najbliższej rodziny (tzw. zerowa grupa podatkowa, do której należą m.in. dzieci, małżonek, rodzice) jest co do zasady zwolniona z podatku. Jednak w przypadku przekazania całego przedsiębiorstwa, ustawodawca wprowadził dodatkowe wymogi, które muszą być spełnione, aby zwolnienie miało zastosowanie. Niedopełnienie nawet jednego z nich może skutkować koniecznością zapłaty wysokiego podatku. Dlatego tak ważne jest, aby planowanie podatkowe przy przekazaniu firmy uwzględniało wszystkie te detale.
Aby zwolnienie z podatku od darowizn było skuteczne, obdarowane dziecko musi spełnić łącznie następujące warunki:
- zgłosić nabycie własności przedsiębiorstwa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, czyli od dnia zawarcia umowy darowizny w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi,
- prowadzić to przedsiębiorstwo przez okres co najmniej 5 lat od dnia jego nabycia; w tym okresie nie można zbyć przedsiębiorstwa ani jego zorganizowanej części.
Niespełnienie warunku prowadzenia działalności przez 5 lat (np. sprzedaż firmy po 3 latach) powoduje utratę prawa do zwolnienia i konieczność zapłaty podatku wraz z odsetkami za zwłokę. To kluczowy aspekt, który dzieci przejmujące biznes muszą mieć na uwadze, planując przyszłość firmy.
Jak zgłosić darowiznę do urzędu skarbowego?
Zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2. To ten sam druk, który służy do zgłaszania innych darowizn w ramach zerowej grupy podatkowej. Kluczowe jest jednak, aby w odpowiednich rubrykach precyzyjnie opisać przedmiot darowizny jako „przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ k.c.” i podać jego wartość. Termin 6 miesięcy jest nieprzywracalny, co oznacza, że jego przekroczenie bezwzględnie skutkuje obowiązkiem zapłaty podatku według skali podatkowej. Dlatego warto dopilnować tej formalności zaraz po podpisaniu umowy darowizny. Prawidłowe zgłoszenie darowizny firmy do urzędu skarbowego jest fundamentem bezpiecznej podatkowo sukcesji.
Zarząd sukcesyjny – co to jest i kiedy warto go powołać?
Śmierć właściciela jednoosobowej działalności gospodarczej oznaczała kiedyś w praktyce koniec firmy. Identyfikator NIP był unieważniany, a umowy o pracę wygasały. Od 2018 roku istnieje jednak instytucja zarządu sukcesyjnego, która pozwala na tymczasowe kontynuowanie działalności firmy po śmierci przedsiębiorcy. Zarząd sukcesyjny to rozwiązanie, które zapewnia ciągłość funkcjonowania biznesu do czasu załatwienia formalności spadkowych i podjęcia decyzji przez spadkobierców co do dalszych losów firmy. Zarządcę sukcesyjnego można powołać za życia (poprzez wpis do CEIDG) lub mogą to zrobić spadkobiercy już po śmierci przedsiębiorcy. Powołanie zarządcy za życia jest jednak znacznie prostsze i daje większą pewność. Warto pamiętać, że planowanie sukcesji to element szerszego przygotowania do jesieni życia. Specjalistyczne poradniki dla seniorów i ich rodzin, dostępne na portalach takich jak Seniore.pl, mogą być cennym źródłem wiedzy na ten temat. Prawidłowe planowanie podatkowe sukcesji powinno obejmować analizę, czy powołanie zarządcy jest w danej sytuacji korzystne.
Przekształcenie firmy przed sukcesją – czy to się opłaca?
Wielu przedsiębiorców prowadzi działalność w formie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG). Choć jest to prosta forma, w kontekście sukcesji bywa problematyczna. Dlatego senior-właściciel powinien rozważyć przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową, najczęściej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.). Taki ruch znacząco ułatwia proces przekazania firmy. Zamiast darowizny całego, skomplikowanego organizmu, jakim jest przedsiębiorstwo, przedmiotem darowizny stają się udziały w spółce. Jest to operacja znacznie prostsza pod względem formalnym. Co więcej, darowizna udziałów na rzecz dziecka również korzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn po zgłoszeniu na druku SD-Z2, ale nie ma tu już wymogu prowadzenia działalności przez 5 lat. Dziecko może swobodnie dysponować otrzymanymi udziałami, np. sprzedać je, bez ryzyka utraty zwolnienia. Taka optymalizacja podatkowa przed sukcesją daje następcom prawnym znacznie większą elastyczność.
Sukcesja a podatek dochodowy i VAT – o czym pamiętać?
Planując sukcesję, większość osób skupia się na podatku od spadków i darowizn, zapominając o innych obciążeniach. Na szczęście, sama czynność darowizny przedsiębiorstwa jest neutralna na gruncie podatków dochodowych. Oznacza to, że u darczyńcy (rodzica) nie powstaje przychód do opodatkowania. Z kolei dla obdarowanego (dziecka) wartość otrzymanego przedsiębiorstwa jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Jeśli chodzi o podatek od towarów i usług, przekazanie firmy a VAT również nie powinno generować problemów. Zgodnie z ustawą o VAT, przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Oznacza to, że darowizna firmy nie podlega opodatkowaniu VAT. Dziecko, które przejmuje biznes, staje się następcą prawnym rodzica również w zakresie VAT i kontynuuje rozliczenia tego podatku. Mimo ogólnej neutralności, warto skonsultować sukcesję a podatek dochodowy i VAT z doradcą podatkowym, aby upewnić się, że w konkretnym przypadku nie występują żadne nietypowe okoliczności mogące rodzić obowiązek podatkowy.
FAQ
Czy darowizna firmy dla dziecka zawsze jest bez podatku?
Nie zawsze. Aby skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, dziecko musi zgłosić nabycie przedsiębiorstwa do urzędu skarbowego na druku SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy oraz kontynuować prowadzenie tej działalności przez co najmniej 5 lat.
Ile czasu ma dziecko na zgłoszenie darowizny firmy?
Dziecko ma 6 miesięcy na zgłoszenie otrzymania darowizny przedsiębiorstwa do właściwego urzędu skarbowego. Termin ten liczy się od dnia zawarcia umowy darowizny (w przypadku nieruchomości od dnia podpisania aktu notarialnego). Jest to termin nieprzywracalny.
Co się stanie z firmą po śmierci właściciela bez planu sukcesji?
W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, bez powołania zarządcy sukcesyjnego, firma w praktyce przestaje istnieć z chwilą śmierci właściciela. Wygasają umowy o pracę, koncesje i zezwolenia, a NIP jest unieważniany. Spadkobiercy dziedziczą jedynie poszczególne składniki majątku, a nie działające przedsiębiorstwo.
Czy muszę powoływać zarządcę sukcesyjnego za życia?
Nie jest to obowiązkowe, ale zdecydowanie zalecane. Powołanie zarządcy sukcesyjnego za życia poprzez wpis do CEIDG jest proste i zapewnia płynne przejście firmy w stan zarządu sukcesyjnego zaraz po śmierci właściciela. Jeśli tego nie zrobisz, spadkobiercy będą musieli dopełnić formalności w urzędzie skarbowym i u notariusza, co jest bardziej czasochłonne i skomplikowane.
