Opodatkowanie VAT działań pomocowych dla Ukrainy

DAROWIZNY PIENIĘŻNE

Darowizna pieniężna, czyli przekazanie określonej kwoty w sytuacji, gdy obdarowany nie jest zobowiązany do wykonania na rzecz darczyńcy w zamian jakichkolwiek czynności, nie podlega opodatkowaniu VAT. Pieniądz, jako środek płatniczy nie jest bowiem towarem ani usługą, co potwierdzają interpretacje organów podatkowych (np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi nr IPTPP2/443-462/13-4/AW z 5 sierpnia 2013 roku).

Zatem przekazanie darowizn pieniężnych na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy nie podlega opodatkowaniu VAT.

 

DAROWIZNY RZECZOWE NA TERENIE KRAJU

W myśl art.5 ust.1 pkt 1 w powiązaniu z art.7 ust.2 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu VAT podlegają wszelkie darowizny, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Co do zasady więc firmy, które przekazują nieodpłatnie towary, dla których miały prawo do odliczenia VAT, powinny opodatkować taką darowiznę stawką właściwą dla danego towaru.

Na początku marca opublikowane zostało jednak rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 marca 2022r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych, które redukuje do 0% stawkę VAT w stosunku do nieodpłatnej dostawy towarów oraz nieodpłatnego świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Należy jednak zauważyć, że obniżona stawka podatku ma zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług dokonywanych na rzecz ściśle określonych podmiotów. Są to:

- Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych;

- podmioty lecznicze w rozumieniu art.4 ust.1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej;

- jednostki samorządu terytorialnego.

Warunkiem stosowania preferencyjnej stawki 0% jest zawarcie z którymś z wymienionych powyżej podmiotów pisemnej umowy, z której wynika, że dostarczone towary lub usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Rozporządzenie nie określa katalogu towarów i usług objętych preferencją, zatem dotyczy wszelkiego rodzaju świadczeń, które mogą się okazać niezbędne do wsparcia pokrzywdzonych w konflikcie na Ukrainie, przy spełnieniu pozostałych warunków omawianych w tym artykule.

Rozporządzenie obejmuje dostawy dokonane od 24 lutego do 30 czerwca 2022 roku. W stosunku do dostaw dokonanych w okresie od 24 lutego do 4 marca 2022 roku umowę można zastąpić obopólnym pisemnym potwierdzeniem dokonania dostawy lub wykonania usługi na opisane powyżej cele.

Przypominamy, że zastosowanie stawki VAT 0% nie pozbawia podatników prawa do odliczenia podatku naliczonego, oznacza to więc, że podatnicy dokonujący darowizn na rzecz wymienionych powyżej instytucji i na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy nie będą ponosić ciężaru ekonomicznego VAT z tytułu dokonanych darowizn. Niestety, lista podmiotów, dla których darowizny mogą korzystać z preferencji podatkowych, jest bardzo krótka
i nie obejmuje darowizn na rzecz samych poszkodowanych lub na rzecz organizacji charytatywnych czy dobroczynnych. Oznacza to, że nieodpłatne dostawy towarów dla tych podmiotów, za wyjątkiem produktów, o których mowa w poniższym akapicie, należy opodatkować stawką VAT właściwą dla danego towaru, jeżeli przy nabyciu tych towarów przysługiwało prawo do odliczenia podatku.

Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje zwolnienie dla nieodpłatnych dostaw produktów spożywczych, z wyjątkiem napojów alkoholowych, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje (art.43 ust.1 pkt 16 ustawy). Podmiot stosujący to zwolnienie musi posiadać dokumentację potwierdzającą dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację (art.43 ust.12 i 12a ustawy). Należy również pamiętać, że podatnikom nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupów związanych z czynnościami zwolnionymi od VAT.

DAROWIZNY RZECZOWE WYSYŁANE NA UKRAINĘ

Jak informuje na swoich stronach internetowych Ministerstwo Finansów, towary unijne będące   pomocą humanitarną kierowaną na terytorium Ukrainy mogą zostać wyprowadzone przez polskie przejścia graniczne w  następujący sposób:

- towary o wartości do 1000 EUR mogą być zgłaszane do procedury wywozu ustnie w urzędzie celnym granicznym.

- w przypadku towarów o  wartości powyżej 1 000 EUR podmiot może skorzystać z  dwóch alternatywnych rozwiązań:

• użyć specjalnego formularza przekroczenia granicy polsko-ukraińskiej dla transportu ciężarowego z pomocą humanitarną dla Ukrainy, dostępnego na stronie pomagamukrainie.gov.pl. Wypełnienie tego formularza upraszcza procedurę wysyłki pomocy humanitarnej przez graniczne przejścia drogowe w Dorohusku i Korczowej. Istotą uproszczenia jest to, że pojazdy, które przemieszczają się na przejście graniczne z wykorzystaniem tylko tego formularza, są już automatycznie awizowane na wskazanym przejściu. Obsługa transportów jest ułatwiona gdyż pojazdy przewożące pomoc humanitarną będą specjalnie oznakowane a cała procedura nie wymaga dopełniania jakichkolwiek formalności celnych w systemie AES/ECS2. Z  formularza mogą korzystać osoby organizujące wysyłkę towarów unijnych, których transport rozpoczyna się nie tylko w  Polsce, ale także w  innych krajach członkowskich. Jeżeli organizator transportu z  pomocą humanitarną z  innego kraju nie może sam posłużyć się formularzem, ze względu na brak możliwości podpisania dokumentu profilem zaufanym, wówczas powinien skontaktować się z  organizacją charytatywną albo instytucją publiczną w  Polsce, która może w  jego imieniu wypełnić i  podpisać formularz (w takim przypadku nie jest wymagane pełnomocnictwo), lub
• wypełnić zgłoszenie elektroniczne do procedury wywozu składane do systemu AES/ECS2.

W przypadku towarów nieunijnych przeznaczonych w ramach pomocy humanitarnej do wykorzystania na terytorium Ukrainy, celem transportu na Ukrainę koniecznym jest złożenie zgłoszenia tranzytowego T1 do systemu NCTS.

Eksportowane towary nie podlegają cłu ani należnościom podatkowym.

Omawiając kwestie wysyłki towarów na Ukrainę warto wspomnieć o jednym aspekcie, który może przynieść kłopot przedsiębiorcom, którzy zazwyczaj prowadzą wymianę gospodarczą z partnerami z Ukrainy. Są firmy, które otrzymały zaliczki na towar, który miał podlegać eksportowi, ale w obecnej sytuacji nie są w stanie wywieźć towaru. Niestety, na chwilę obecną nie zostały opublikowane żadne przepisy szczególne w tym zakresie i, zgodnie z art.41 ust.9a ustawy o VAT, jeżeli nie dokonają wywozu i nie uzyskają dokumentu potwierdzającego ten wywóz w terminie 6 miesięcy od końca roku, w którym otrzymali zapłatę, muszą opodatkować otrzymaną kwotę stawką właściwą dla towaru. Wyjściem z sytuacji jest zwrot zaliczki odbiorcy, o ile jest to możliwe. Należy również rozważyć, czy nie można skorzystać z możliwości zawartej w art.41 ust.9b ustawy o VAT, zgodnie z którym nie trzeba opodatkowywać zaliczki w eksporcie nawet przy późniejszym wywozie, pod warunkiem, że jest to uzasadnione specyfiką realizacji tego rodzaju dostaw potwierdzoną warunkami dostawy, w k...