ZASADY ROZLICZANIA PODATKU VAT PRZEZ ROLNIKÓW

1. Rolnik jako podatnik VAT

W myśl przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług podatnikami tego podatku są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Przy czym działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługo-dawców, w tym rolników, a w szczególności obejmuje czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art.15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT).

Przez działalność rolniczą rozumieć należy produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, gruntową, szklarniową i pod folią, produkcję roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadowniczą, chów, hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego lub fermowego oraz chów i hodowlę ryb i innych organizmów żyjących w wodzie, a także uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin „in vitro”, fermową hodowlę i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, hodowlę i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, chów i hodowlę dżdżownic, entomofagów i jedwabników, prowadzenie pasiek oraz chów i hodowlę innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym oraz sprzedaż produktów gospodarki leśnej i łowieckiej, z wyjątkiem drewna okrągłego z drzew tropikalnych (PKWiU 02.20.13.0) oraz bambusa (PKWiU ex 01.29.30.0), a także świadczenie usług rolniczych (art.2 pkt 15 ustawy o VAT).

Natomiast w myśl art.2 pkt 21 ustawy o VAT, usługami rolniczymi są usługi wymienione w załączniku nr 2 do ustawy, a więc:

• a) PKWiU ex 01.6: usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt, z wyjątkiem usług weterynaryjnych, podkuwania koni i prowadzenia schronisk dla zwierząt gospodarskich (PKWiU ex 01.62.10.0),

• b) PKWiU ex 02.40.10: usługi związane z leśnictwem z wyłączeniem patrolowania lasów wykonywanego na zlecenie przez jednostki inne niż leśne (PKWiU ex 02.40.10.3) oraz doradztwa w zakresie zarządzania lasami,

• c) PKWiU ex 03.00.7: usługi wspomagające rybactwo, z wyłączeniem: usług związanych z rybołówstwem morskim (PKWiU ex 03.00.71.0),

• d) PKWiU 77.31.10.0: wynajem i dzierżawa maszyn i urządzeń rolniczych, bez obsługi.

Ustawa o podatku od towarów i usług wyróżnia dwie grupy rolników:

• rolnik ryczałtowy,

• rolnik rozliczających się na zasadach ogólnych.

2. Rolnik ryczałtowy

2.1. Definicja i prawa rolnika ryczałtowego

Definicję rolnika ryczałtowego zawiera art.2 pkt 19 ustawy o VAT, zgodnie z którą jest to rolnik:

• dokonujący dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze,

• korzystający ze zwolnienia od podatku na podstawie art.43 ust.1 pkt 3 tj. zwolnienia dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego,

• nie zobowiązany na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

W tym miejscu chcielibyśmy zwrócić uwagę na fakt, iż na mocy art.43 ust.3 i 5 ustawy o VAT, rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych lub świadczący usługi rolnicze zwolnione od podatku na podstawie w/w ust.1 pkt 3, może zrezygnować z tego zwolnienia pod warunkiem dokonania zgłoszenia rejestracyjnego jako czynny podatnik VAT. Rolnik ryczałtowy, który zrezygnował ze zwolnienia od podatku, może po upływie 3 lat od daty rezygnacji ze zwolnienia ponownie skorzystać z tego zwolnienia pod warunkiem pisemnego zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca (kwartału), od którego chce skorzystać ze zwolnienia.

W związku ze zwolnieniem z opodatkowania VAT dostawy towarów oraz świadczenia usług przez rolnika ryczałtowego na mocy art.117 ustawy o VAT w zakresie prowadzonej działalności rolniczej jest on zwolniony z obowiązku:

• wystawiania faktur,

• prowadzenia ewidencji VAT dostaw i nabyć towarów i usług,

• składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowych VAT,

• dokonania zgłoszenia rejestracyjnego jako czynny podatnik VAT.

2.2. Rozliczanie transakcji

2.2.1. Faktura VAT RR

Rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych dla czynnego podatnika VAT otrzymuje od nabywcy fakturę VAT-RR dokumentującą transakcję. W tym przypadku fakturę wystawia nabywca, a nie jak w większości przypadków sprzedawca. Faktura powinna być sporządzona w dwóch egzemplarzach, a jej oryginał przekazywany jest dostawcy. Zgodnie z art. 116 ust. 2 ustawy o VAT faktura, powinna być oznaczona jako „Faktura VAT RR” i powinna zawierać co najmniej:

1. imię i nazwisko lub nazwę albo nazwę skróconą dostawcy i nabywcy oraz ich adresy;

2. numer identyfikacji podatkowej lub numer PESEL dostawcy i nabywcy;

3. numer dowodu osobistego dostawcy lub innego dokumentu stwierdzającego jego tożsamość, datę wydania tego dokumentu i nazwę organu, który wydał dokument, jeżeli rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych jest osobą fizyczną;

4. datę dokonania nabycia oraz datę wystawienia i numer kolejny faktury;

5. nazwy nabytych produktów rolnych;

6. jednostkę miary i ilość nabytych produktów rolnych oraz oznaczenie (opis) klasy lub jakości tych produktów;

7. cenę jednostkową nabytego produktu rolnego bez kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku;

8. wartość nabytych produktów rolnych bez kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku;

9. stawkę zryczałtowanego zwrotu podatku;

10. kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku od wartości nabytych produktów rolnych;

11. wartość nabytych produktów rolnych wraz z kwotą zryczałtowanego zwrotu podatku;

12. kwotę należności ogółem wraz z kwotą zryczałtowanego zwrotu podatku, wyrażoną cyfrowo i słownie;

13. czytelne podpisy osób uprawnionych do wystawienia i otrzymania faktury lub podpisy oraz imiona i nazwiska tych osób.

Faktura ta powinna zawierać oświadczenie dostawcy produktów rolnych o treści:

„Oświadczam, że jestem rolnikiem ryczałtowym zwolnionym od podatku od towarów i usług na podstawie art.43 ust.1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług”.

2.2.2. Zryczałtowany zwrot podatku

Rolnikowi ryczałtowemu dokonującemu dostawy produktów rolnych dla podatnika podatku, który rozlicza ten podatek, przysługuje zryczałtowany zwrot podatku z tytułu nabywania niektórych środków produkcji dla rolnictwa opodatkowanych tym podatkiem. Kwota zryczałtowanego zwrotu podatku jest wypłacana rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę produktów rolnych (art.115 ust.1 ustawy o VAT). Natomiast stawka zryczałtowanego zwrotu podatku wynosi 6,5% kwoty należnej z tytułu dostawy produktów rolnych pomniejszonej o kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku. Jednak zgodnie z art.146a pkt 3 ustawy o VAT do 31 grudnia 2016 roku stawka podatku wynosi 7%.

Kwota ta wypłacana jest przez nabywcę produktów rolnych.

PAMIĘTAJ: Obowiązkiem rolnika ryczałtowego jest przechowywanie oryginału faktury VAT-RR oraz kopii oświadczenia przez okres 5 lat, licząc od końca roku, w którym wystawiono fakturę.

2.2.3. Podatek naliczony u nabywcy

Wypłacony dla rolnika ryczałtowego zwrot podatku stanowi dla nabywcy kwotę podatku naliczonego, w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym dokonano zapłaty (art.116 ust.6 ustawy o VAT). Spełnione muszą być jednak następujące warunki by podatnik z tego prawa mógł skorzystać:

1. nabycie produktów rolnych jest związane z dostawą opodatkowaną;

2. zapłata należności za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego nie później niż 14 dnia, licząc od dnia zakupu, z wyjątkiem przypadku, gdy rolnik zawarł umowę z podmiotem nabywającym produkty rolne określającą dłuższy termin płatności - dotyczy tej części zapłaty, która stanowi różnicę między kwotą należności za dostarczone produkty rolne a kwotą należności za towary i usługi dostarczone rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę tych produktów rolnych (art.116 ust.8 ustawy o VAT).

3. w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty należności za produkty rolne zostaną podane numer i data wystawienia faktury potwierdzającej nabycie tych produktów albo na fakturze potwierdzającej zakup produktów rolnych podano dane identyfikacyjne dokumentu stwierdzającego dokonanie zapłaty.

Brak spełnienia któregokolwiek z ww. warunków pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Prosimy także pamiętać, iż:

• za datę dokonania zapłaty uważa się datę wydania dyspozycji bankowej przekazania środków finansowych na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego, jeżeli dyspozycja ta została zrealizowana (art.116 ust.7 ustawy o VAT),

• przez należności za towary i usługi dostarczane rolnikowi ryczałtowemu, o których mowa w ust. 8, rozumie się również potrącenia z tytułu spłat rat pożyczek i zaliczek udzielanych rolnikowi ryczałtowemu dostarczającemu produkty rolne, dokonane przez podatnika nabywającego te produkty, pod warunkiem że:

1. zaliczka została przekazana na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego, a na fakturze potwierdzającej zakup produktów rolnych podano dane identyfikacyjne dokumentu potwierdzającego dokonanie tej wpłaty;

2. raty i pożyczki wynikają z umów zawartych w formie pisemnej (art.116 ust.9 ustawy o VAT).

Przykład 1

Podatnik „A” jest producentem soków owocowych. Towar w postaci owoców zakupił od rolników producentów krajowych. Po ich nabyciu wystawił faktury VAT RR. Za zakupy od rolnika Jana Kowalskiego zapłata nastąpiła przelewem na rachunek bankowy rolnika. Natomiast za zakupy dokonane na targowisku od rolnika Zofii Nowak „A” zapłacił gotówką.

1. Za zakupy dokonane od Jana Kowalskiego „A” przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, przy spełnieniu warunku, iż płatność za zakupiony towar nastąpi w terminie 14 dni od dnia zakupu, wystawiona będzie faktura zawierająca opisane wyżej elementy, a na dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty zostaną podane dane z takiej faktury.

2. Za zakupy dokonane na targowisku od rolnika Zofii Nowak „A” nie będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Przykład 2

Podatnik „B” świadczy usługi wynajmu sprzętu rolniczego. Maszynę rolniczą wypożycza rolnikowi ryczałtowemu. Płatność za wynajem nastąpi w postaci produktów rolnych wyprodukowanych przez rolnika. Zatem „B” przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego. Bowiem w sytuacji, gdy towary dostarczone przez nabywcę rolnikowi ryczałtowemu w całości pokryją kwotę należności za dostarczone produkty rolne nie wystąpi obowiązek zapłaty na rachunek bankowy.

3. Rolnik rozliczający się na zasadach ogólnych

3.1. Zasady podstawowe

Rolnik ryczałtowy może zrezygnować z ryczałtowego rozliczenia VAT, a tym samym przejść na zasady ogólne poprzez złożenie zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R przed rozpoczęciem miesiąca, w którym ma nastąpić rezygnacja. Dokonując rejestracji jako podatnik VAT rolnik nie może korzystać ze statusu rolnika ryczałtowego z tytułu sprzedaży własnych płodów rolnych. Od momentu rejestracji jako czynny podatnik VAT rolnik traci prawo do żądania od nabywcy faktur VAT-RR i nie może się ubiegać o zwrot VAT z tytułu dostawy produktów rolnych na rzecz nabywców będących czynnymi podatnikami VAT.

PAMIĘTAJ: Rolnik, który zrezygnował ze zwolnienia związanego z systemem zryczałtowanego zwrotu podatku VAT, może ponownie skorzystać z tego zwolnienia dopiero po upływie 3 lat od daty rezygnacji ze zwolnienia, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca (kwartału), od którego zamierza skorzystać ze zwolnienia.

Od momentu rejestracji rolnik staje się czynnym podatnikiem VAT, który jest zobowiązany do:

• opodatkowania sprzedaży towarów i usług wg właściwych stawek podatku VAT - w przypadku rolników często wykorzystywanymi stawkami są 5% i 8%, a rzadziej standardowa stawka 23%,

• dokumentowania sprzedaży fakturami VAT spełniającymi wymagania art. 106a do 106n ustawy o podatku od towarów i usług,

• prowadzenia ewidencji zakupów i sprzedaży VAT,

• rozliczania podatku VAT w terminowo składanych deklaracjach podatkowych – rolnik może wybrać rozliczanie miesięczne (do 25 dnia kolejnego miesiąca) lub kwartalne (do 25 dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału), a wyboru dokonuje się przy rejestracji na formularzu VAT-R,

• dokonywania terminowych wpłat podatku.

Natomiast prawem, jakie nabędzie rolnik po uzyskaniu statutu czynnego podatnika VAT, jest możliwość pomniejszania podatku należnego o podatek naliczony uwzględniony przy zakupie towarów lub usług. Oznacza to, że rolnik będzie mógł odliczyć VAT naliczony na podstawie faktur VAT dokumentujących dokonane przez niego zakupy. Podstawą rozliczeń będą posiadane faktury VAT o...