Rok 2011 jest rokiem wielu zmian w podatku od towarów i usług. Niektóre z nich, jak na przykład zmiana stawek podatkowych, dotkną wszystkich Polaków, inne zainteresują zapewne mniejsze grono podatników. Już teraz znanych nam jest siedem projektów ustaw zmieniających ustawę o VAT oraz trzynaście projektów nowych rozporządzeń Ministra Finansów. Trzy z ustaw zmieniających weszły w życie z dniem 1 stycznia 2011 roku, czwarta jest planowana na 1 lutego 2011 roku, co do losów trzech pozostałych trudno jest się wypowiadać. W niniejszym artykule przedstawimy najważniejsze zmiany wynikające z trzech projektów ustaw, które właśnie weszły w życie, jednej nowelizacji, która najprawdopodobniej zacznie obowiązywać od 1 lutego 2011 roku oraz dwóch najbardziej interesujących naszym zdaniem projektów rozporządzeń Ministra Finansów.
Ustawa z dnia 26 listopada 2010 roku o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej
Ta ustawa została uchwalona na potrzeby realizacji ustawy budżetowej. Zmiany w ustawie o VAT zostały zawarte w art. 19 ustawy. Najważniejsze dotyczą zmiany stawek podatku od towarów i usług. Nowelizacja wprowadza art. 146a, zmieniający do dnia 31 grudnia 2013 roku stawki podatku od towarów i usług:
- stawka podstawowa, określona w art. 41 ust. 1 i 13 ustawy o VAT:
• do końca roku 2010 wynosiła 22%,
• od 1 stycznia 2011 wynosi 23%.
- stawka obniżona, określona w art. 41 ust. 2 oraz art. 120 ust. 2 i 3 ustawy:
• do końca roku 2010 wynosiła 7%,
• od 1 stycznia 2011 wynosi 8%.
- stawka zryczałtowanego zwrotu podatku rolnikom ryczałtowym, o którym mowa w art. 115 ust. 2 ustawy:
• do końca roku 2010 wynosiła 6%,
• od 1 stycznia 2011 wynosi 7%.
- stawka ryczałtu dla podatników świadczących usługi taksówek osobowych, określona w art. 114 ust. 1:
• do końca roku 2010 wynosiła 3%,
• od 1 stycznia 2011 wynosi 4%.
Dodatkowo, do ustawy dodano art. 41 ust. 2a oraz Załącznik nr 10, wprowadzające nową stawkę VAT 5% na podstawowe produkty żywnościowe, książki, czasopisma specjalistyczne oraz nuty. Do końca 2010 roku podstawowe produkty żywnościowe, wymienione w załączniku nr 6 do ustawy, opodatkowane były stawką VAT 3%.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na przepisy przejściowe dotyczące zastosowania zmienionych stawek podatku od towarów i usług, zawarte w art. 41 ust. 14a-14h znowelizowanej ustawy o podatku od towarów i usług:
• zgodnie z art. 41 ust. 14a czynności wykonane przed dniem zmiany stawki, dla których obowiązek podatkowy powstanie po dniu zmiany stawki podlegają opodatkowaniu według stawki obowiązującej w dniu wykonania.
Przykład
Firma dokonała dostawy towaru/zakończyła świadczenie usługi opodatkowanej podstawową stawką VAT 29 grudnia 2010 roku. Fakturę wystawia 2 stycznia 2011 roku. Właściwą stawką jest 22%, bo taka stawka obowiązywała w momencie wykonania czynności.
• zgodnie z art. 41 ust. 14c i 14d znowelizowanej ustawy, w przypadku usług ciągłych oraz innych czynności, które będą świadczone zarówno w 2010 jak i 2011 roku, czynność należy podzielić na część wykonaną do dnia 31.12.2010 roku oraz część wykonaną od 01.01.2011. W przypadku gdy nie jest możliwe określenie faktycznego wykonania części czynności w wyżej wymienionych okresach, dla określenia tych części uznaje się, że czynność wykonywana jest w tym okresie proporcjonalnie.
Przykład
Firma X świadczy na rzecz firmy Y usługę marketingową polegającą na poprowadzeniu programu lojalnościowego dla klientów firmy Y. Program trwa od 20 grudnia 2010 roku do 4 stycznia 2011 roku. Firma określa, że w 2010 roku zostało wykonane 80% prac, a w 2011 – 20%. W związku z tym 80% wartości usługi powinno zostać opodatkowane stawką VAT 22%, a 20% stawką 23%.
Przykład
Firma wynajęła kontrahentowi samochód na okres od 10.10.2010 do 10.01.2011. Wartość tej usługi należy podzielić proporcjonalnie do okresu trwania najmu w 2010 i 2011 roku. Cały okres najmu wynosi 92 dni, z czego 82 (w przybliżeniu 89% czasu) przypada na rok 2010, a 10 (w przybliżeniu 11% czasu) przypada na rok 2011. Firma powinna zastosować stawkę 22% do 89% wartości usługi oraz stawkę 23% do 11% jej wartości.
• zgodnie z art. 41 ust. 14e znowelizowanej ustawy, w przypadku usług dostaw energii elektrycznej i cieplnej oraz gazu przewodowego, świadczenia usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych oraz usług wodno-kanalizacyjnych oraz gospodarki odpadami (a więc usług wymienionych w art. 19 ust. 13 pkt 1 ustawy o VAT) świadczonych na przełomie lat 2010 i 2011, jeżeli podatnik wystawi fakturę w roku 2010, może zastosować stawkę VAT 22%, pod warunkiem, że w pierwszej fakturze wystawionej w 2011 roku uwzględniona zostanie korekta tego rozliczenia. Korekta taka nie może jednak nastąpić później niż 6 miesięcy od dnia zmiany stawki.
• zgodnie z art. 41 ust. 14f ustawy, w przypadku gdy w roku 2010 podatnik otrzymał całość lub część należności, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę i w związku z tym powstał u niego obowiązek podatkowy, powinien opodatkować tę część należności stawką właściwą w roku 2010, a więc 22%, 7%, 3% lub 0%. Należy zwrócić uwagę na to, że w stosunku do jednej usługi lub jednej dostawy mogą mieć zastosowanie dwie różne stawki podatkowe – jeżeli bowiem kontrahent wpłaci w 2010 roku część należności na poczet wykonania usługi/dostawy towaru, która będzie miała miejsce w 2011 roku to w stosunku do tej części będzie miała zastosowanie „stara” stawka VAT, np. 22%, a na fakturze końcowej, wystawionej po wykonaniu czynności, do reszty wartości usługi/towaru zobowiązany jest zastosować „nową” stawkę, np. 23%.
Przykład
Firma X zapłaciła firmie Y 29 grudnia 2010 roku zaliczkę na poczet dostawy towaru w wysokości 1.220 zł. 30 grudnia firma Y wystawiła na rzecz firmy X fakturę zaliczkową z zastosowaniem stawki 22% (1.000 zł netto + 220 zł VAT). W umowie strony określiły wartość towaru na 2000 zł netto. 10 stycznia 2011 roku spółka Y dostarczyła towar i 11 stycznia wystawiła fakturę końcową na wartość 1.230 zł, z zastosowaniem stawki VAT 23% (1000 zł netto + 230 zł VAT).
• zgodnie a art. 41 ust. 14g ustawy, w przypadku importu oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów dokonanych przed dniem zmiany stawek VAT (w 2010 roku), dla których obowiązek podatkowy powstaje po zmianie stawek (w 2011 roku), stosuje się stawki właściwe w dniu powstania obowiązku podatkowego, a więc w 2011 roku.
Przykład
Spółka dokonała wewnątrzwspólnotowego nabycia części zamiennych 22 grudnia 2010 roku. Kontrahent wystawił fakturę dokumentującą tę dostawę 5 stycznia 2011 roku. Obowiązek podatkowy u odbiorcy powstał z dniem wystawienia faktury przez kontrahenta, a więc do tego wewnątrzwspólnotowego nabycia ma zastosowanie stawka VAT 23%. ważną kwestią jest również pytanie, jakie stawki powinny być stosowane w przypadku korekt faktur wystawionych w 2010 roku, które będą miały miejsce już po zmianie stawek podatkowych. Przepisy przejściowe nie dają nam niestety odpowiedzi na to pytanie. Wśród specjalistów w zakresie podatku od towarów i usług powszechny jest jednak pogląd, że do takich korekt powinna być zastosowana ta sama stawka, jaka została zastosowana w fakturze pierwotnej. Przemawia za tym chociażby fakt, że jeżeli podatnik wystawia korektę zmniejszającą wartość faktury, na której zastosowano stawkę VAT 22% do zera, to gdyby w korekcie zastosował stawkę 23%, wartość podatku dla danej czynności byłaby ujemna.
Rozporządzenie Ministra Finansów zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i usług
Przy omawianiu zmiany stawek podatkowych warto wspomnieć o rozporządzeniu Ministra Finansów zmieniającym wzory deklaracji dla podatku od towarów i usług. Ministerstwo Finansów przygotowując ten akt prawny wzięło pod uwagę fakt, że przez jakiś czas w deklaracjach podatkowych będą się pojawiały zarówno „nowe” jak i „stare” stawki podatku od towarów i usług. Rozporządzenie wprowadza nowe wzory deklaracji podatkowych, pozwala nam jednak stosować przez pierwsze półrocze 2011 roku „stare” wzory deklaracji VAT-7, VAT-7K i VAT-7D, nakazując umieszczanie:
- w poz. 25 i 26 deklaracji, w których deklarowane są czynności opodatkowane 3%, również wartości transakcji opodatkowanych od 1 stycznia 2011 roku stawką 5%,
- w poz. 27 i 28 deklaracji, w których deklarowane są czynności opodatkowane stawką 7%, również wartości transakcji opodatkowanych 8%,
- w poz. 29 i 30 deklaracji, w których wykazywane są czynności opodatkowane stawką 22%, również transakcji opodatkowanych stawką 23%.
Ustawa z dnia 29 października 2010 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług
Głównym celem wprowadzenia tej ustawy było dostosowanie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług do zmienionych klasyfikacji statystycznych oraz do przepisów unijnych w zakresie zwolnień.
Najważniejsze zmiany wprowadzane tą ustawą to:
• Zmiana klasyfikacji statystycznych stosowanych w ustawie
Do końca 2010 roku ustawa o podatku od towarów i usług powoływała się na symbole PKWiU z 1997 roku, od 1 stycznia 2011 obowiązują symbole z 2008 roku. W związku z tą zmianą symboliki zmieniony został również załącznik nr 3 do ustawy, zawierający wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką podatku od towarów i usług w wysokości 7% (od 1 stycznia 2011 roku 8%) oraz wprowadzono nowy załącznik nr 2, zawierający wykaz towarów i usług, od których dostawy i świadczenia przysługuje zryczałtowany zwrot VAT. W art.2 ustawy zmieniającej ustawodawca zawarł przepis przejściowy, zgodnie z którym zmiany w klasyfikacjach statystycznych oraz w kluczach powiązań między tymi klasyfikacjami, wprowadzone po dniu ogłoszenia ustawy nie powodują zmian w opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jeżeli nie zostały określone w ustawie.
Warto również odnotować wprowadzenie w omawianej nowelizacji art. 5a, zgodnie z którym towary i usługi wymienione w klasyfikacjach statystycznych są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, jeżeli dla tych towarów lub usług przepisy ustawy lub przepisy wykonawcze powołują takie symbole. Do końca 2010 roku podobny przepis obowiązuje jedynie w zakresie określania miejsca świadczenia usług (art. 8 ust. 4 ustawy). Zarówno art. 8 ust. 3 jak i art. 8 ust. 4 zostały uchylone omawianą ustawą zmieniającą.
W nowelizacji ustawodawca odchodzi w znacznej mierze od identyfikowania towarów i usług za pomocą PKWiU.
• Zmiany w zakresie zwolnień od podatku od towarów i usług
Omawiana ustawa uchyla w całości art. 43 ust. 1 pkt 1, zwalniający od podatku usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy o VAT oraz uchyla cały załącznik nr 4. W zamian za to ustawodawca w art. 43 dodaje pkt 17-41, zawierające nowy katalog czynności zwolnionych z VAT. Warto jednak zauważyć, że przepisy te w sposób odmienny od załącznika nr 4 określają katalog usług zwolnionych, niejednokrotnie go zawężając.
Przede wszystkim, przy określaniu nowej listy czynności zwolnionych od podatku od towarów i usług usługodawca odchodzi od klasyfikacji statystycznych, zastępując je opisem usług, ponadto nierzadko opis ten ma charakter podmiotowo – przedmiotowy.
Do tej pory zwolnienia określane były głównie przedmiotowo, w oparciu o symbol PKWiU usługi.
Najbardziej interesującymi zmianami w zakresie zwolnień od podatku od towarów i usług są zwolnienia dotyczące:
• świadczenia usług medycznych
Do dnia 31 grudnia 2010 roku zgodnie z poz. 9 załącznika nr 4 do ustawy o VAT zwolnieniu podlegały sklasyfikowane pod symbolem PKWiU 85 usługi w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej, z wyłączeniem usług weterynaryjnych (PKWiU 85.2).
Od dnia 1 stycznia 2011 roku zwolnieniu podlegają:
- usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane przez zakłady opieki zdrowotnej (art. 43 ust. 1 pkt 18 znowelizowanej ustawy o VAT),
- usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, świadczone przez:
a) lekarzy i lekarzy dentystów,
b) pielęgniarki i położne,
c) osoby wykonujące inne zawody medyczne, o których mowa w art. 18d ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007r. Nr 14, poz.89 z późn. zm.)
d) psychologów (art. 43 ust. 1 pkt 19 ustawy),
- usługi transportu sanitarnego.
Lista tych zwolnień jest zgodna z listą zwolnień zawartą w unijnej Dyrektywie 2006/112/WE. Warto zwrócić uwagę na dwa istotne elementy dotyczące nowych zwolnień:
- po pierwsze zwolnieniu będą podlegać usługi świadczone przez ściśle określone podmioty, a więc zakłady opieki społecznej, lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarki i położne oraz osoby wykonujące inne zawody medyczne. Po drugie, zwolnieniu podlegają usługi służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia.
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz analiza przedmiotu zwolnienia z opodatkowania z VAT wskazuje, że od 1 stycznia 2011 roku zwolnienie to może nie obejmować już:
- usług testów genetycznych w celu ustalenia ojcostwa lub identyfikacji zwłok,
- usług badań, diagnoz, opinii wykonanych dla celów medycyny sądowej,
- badań wykonywanych w celu uzyskania renty inwalidzkiej lub dla celów ubiegania się o polisę ubezpieczeniową,
- usług wynajmu łóżek dla osób towarzyszących pacjentom,
- usług bankowania krwi pępowinowej i komórek macierzystych,
- wielu zabiegów chirurgii plastycznej oraz stomatologii estetycznej.
Ponadto, od 1 stycznia 2011 roku zwolnione są:
• usługi pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej oraz usługi określone w przepisach o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, a także dostawa towarów ściśle z tymi usługami związana, na rzecz beneficjenta tej pomocy, wykonywane przez określone podmioty (art. 43 ust. 1 pkt 22),
• usługi opieki nad osobami niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi lub osobami w podeszłym wieku, świadczone w miejscu ich zamieszkania przez podmioty inne niż wymienione w pkt 22 oraz dostawa towarów ściśle z tymi usługami związana (art. 43 ust. 1 pkt 23),
• usługi w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą oraz dostawa towarów ściśle z tymi usługami związana, wykonywane:
a) w formach i na zasadach określonych w przepisach o pomocy społecznej oraz w przepisach o systemie oświaty,
b) przez podmioty sprawujące opiekę nad dziećmi w wieku do 3 lat.
• usługi w zakresie edukacji
Do dnia 31 grudnia 2010 roku zgodnie z poz. 7 i 8 załącznika nr 4 do ustawy o podatku od towarów i usług zwolnieniu podlegały sklasyfikowane pod symbolem PKWiU 80 usługi w zakresie edukacji oraz, bez względu na symbol PKWiU, usługi prywatnego nauczania świadczone przez nauczycieli i odnoszące się do nauczania na poziomie podstawowym, średnim i wyższym.
Od dnia 1 stycznia 2011 roku zwolnieniu podlegają:
- usługi świadczone przez:
a) jednostki objęte systemem oświaty w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w zakresie kształcenia i wychowania,
b) uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz jednostki badawczo rozwojowe, w zakresie kształcenia na poziomie wyższym oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane (art. 43 ust. 1 pkt 26 znowelizowanej ustawy),
- usługi prywatnego nauczania na poziomie przedszkolnym, podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym i wyższym, świadczone przez nauczycieli (art. 43 ust. 1 pkt 27 ustawy),
- usługi nauczania języków obcych oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane (art. 43 ust. 1 pkt 28),
- usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, inne niż wymienione w pkt 26:
a) prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, lub
b) świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty – wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub
c) finansowane w całości ze środków publicznych oraz świadczenie usług i dostawa towarów ściśle z tymi usługami związane (art. 43 ust. 1 pkt 29).
Akredytacja, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 znowelizowanej ustawy o VAT, zgodnie z art.68b ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (tekst jednolity Dz. U. z 2004 roku nr 256, poz. 2572 ze zmianami) przyznawana jest przez kuratora oświaty właściwego ze względu na siedzibę wnioskującej placówki w drodze decyzji administracyjnej i potwierdza spełnienie przez daną jednostkę określonych kryteriów jakości w zakresie kształcenia ustawicznego zgłoszonego do akredytacji. O przyznanie akredytacji zgodnie z rozporządzeniem z dnia 20 grudnia 2003 roku w sprawie akredytacji placówek i ośrodków prowadzących kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych (Dz. U. z 2003 roku nr 227, poz. 2247 ze zmianami) mogą ubiegać się:
- publiczne lub niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego,
- publiczne lub niepubliczne placówki kształcenia praktycznego,
- ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
- placówki prowadzące działalność oświatową, o której mowa w art. 83 ust. 2 ustawy o systemie oświaty.
Wniosek o akredytację może obejmować całość lub część prowadzonego kształcenia i może być złożony przez podmiot, który spełni następujące warunki:
- prowadzi co najmniej rok kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych wymienionych we wniosku, których czas trwania obejmuje nie mniej niż 30 godzin zajęć edukacyjnych,
- wdraża i upowszechnia nowatorskie rozwiązania programowo – metodyczne i organizacyjne służące podnoszeniu jakości prowadzonego kształcenia.
Jak widać, przepisy dotyczące podmiotów uprawnionych do zastosowania zwolnienia świadczonych usług w zakresie edukacji są dosyć rygorystyczne. Podobnie, jak w przypadku usług medycznych, przedmiotowo – podmiotowe określenie zwolnienia zawęża znacznie zakres usług, które mogą ze zwolnienia korzystać. Usługi, które do tej pory były zwolnione z opodatkowania VAT, a po 1 stycznia 2011 z takiego zwolnienia najprawdopodobniej korzystać nie będą to na przykład:
- usługi szkół nauki jazdy w zakresie szkolenia osób obiegających się o wydanie prawa jazdy niektórych kategorii (np. kategorii A),
- usługi klubów sportowych (zajęcia sportowe),
- zajęcia artystyczne oraz innego rodzaju kursy (np. kursy tańca, kursy szybkiego czytania itp.).
• Zmiana niektórych szczególnych momentów powstania obowiązku podatkowego
W omawianym akcie prawnym ustawodawca uszczegółowił oraz dostosował do zmiany klasyfikacji statystycznych listę usług, dla których zgodnie z art. 19 ust. 13 pkt 1 obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminu płatności, jeżeli został on określony w umowie, poprzez umieszczeniu pod lit. c usług wymienionych w pozycjach 140...
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 papierowych oraz cyfrowych wydań magazynu
- Dostęp online do aktualnych i archiwalnych wydań czasopisma oraz dostęp do dodatkowych materiałów
- Nielimitowane konsultacje
- ...i wiele więcej!
Jeśli jesteś Prenumeratorem, zaloguj się, aby przeczytać artykuł w całości.