Nieściągalne wierzytelności

• Wycena należności

Zgodnie z art. 28 ust.1 pkt.7 Ustawy o rachunkowości (UoR) należności, w tym również z tytułu pożyczek, ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich powstania według wartości nominalnej, zaś nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenia się je w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności. W myśl zasady ostrożności, w wartości należności należy uwzględnić wszelkie przewidywane straty, biorąc pod uwagę stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty.

Jeżeli jednostka posiada informacje, że spłata należności w następnych okresach jest zagrożona, musi uwzględnić tę wiedzę, odpowiednio wyceniając należności jako składnik aktywów bilansu. Przede wszystkim odpisuje się w koszty należności przedawnione oraz należności, których nieściągalność została udokumentowana. Należności pozostające na dzień bilansowy jako wymagalne muszą być przeanalizowane pod kątem realnej szansy ich spłaty. Wyniki takiej analizy prowadzą zazwyczaj do zmniejszenia kwoty należności wykazywanych w bilansie. W wielu przypadkach istnieje możliwość odzyskania należności, choćby po wygraniu sprawy sądowej i skierowaniu sprawy do egzekucji istnieje realna szansa ściągnięcia należności przez komornika.

• Tytuły odpisów aktualizujących wartość należności

Art. 35b ust. 1 UoR mówi, że wartość należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu do:

1) należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości - do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym,

2) należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego - w pełnej wysokości należności,

3) należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna - do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności,

4) należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania,

5) należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców - w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.

Dla wyliczenia ogólnego odpisu aktualizującego należy;

- podzielić należności według terminu płatności, grupując je w przedziały (wiekowanie należności),

- dla każdego przedziału oszacować ryzyko nieściągalności.

• Ujęcie odpisów aktualizujących w księgach i w bilansie jednostki

Odpisy aktualizujące wartość należności zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych w zależności od rodzaju należności, której dotyczy odpis aktualizujący. Odpisy dotyczące należności z tytułu dostaw i usług ewidencjonuje się następująco:

- Wn 761 Pozostałe koszty operacyjne - Odpis aktualizujący wartości aktywów niefinansowych

- Ma 280 Odpisy aktualizujące wartość należności

Rozwiązanie odpisu aktualizującego, gdy doszło do spłaty należności księguje się:

- Wn 280 Odpisy aktualizujące wartość należności

- Ma 762 Pozostałe przychody operacyjne

Należności umorzone, przedawnione lub nieściągalne zmniejszają dokonane uprzednio odpisy aktualizujące ich wartość i księgowanie wygląda następująco:

- Wn 20X Rozrachunki z odbiorcami

- Ma 280 Odpisy aktualizujące wartość należności

Jeśli wcześniej nie utworzono na nie odpisów aktualizujących, zalicza się je odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych. W bilansie jednostka wykazuje należności w wartości księgowej wynikającej z zapisów na kontach rozrachunkowych, skorygowane o saldo konta 280 „Odpisy aktualizujące wartość należności”.

• Warunki zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących wartość należności

Zgodnie z art. 16 ust.1 pkt 26a Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (UPDOP) do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się odpisów aktualizujących, z tym że kosztem uzyskania przychodów są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 12 ust. 3 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie art. 16 ust. 2a UPDOP. Nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną jeżeli:

a) dłużnik zmarł, został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku, albo

b) zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte pos...