177
Przepisy obu ustaw o podatkach dochodowych nakładają na płatników szereg obowiązków. Oprócz rozliczania podatków w trakcie roku podatkowego po jego zakończeniu płatnicy muszą dodatkowo sporządzić i przekazać podatnikom oraz właściwym organom podatkowym informacje o wysokości osiągniętych dochodów (przychodów). Informacje te służą prawidłowemu wykazaniu i rozliczeniu należnego podatku w zeznaniu rocznym. Funkcją płatnika jest nie tylko pełnienie roli pośrednika pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi w zakresie bieżących rozliczeń podatkowych, ale także – dzięki wypełnieniu obowiązków informacyjnych – umożliwienie organom podatkowym przeprowadzenia kontroli prawidłowości tych rozliczeń, gdyż na podstawie tych informacji ma miejsce weryfikacja składanych przez podatników zeznań rocznych. Dlatego tak istotne jest sporządzenie przez płatników rzetelnych informacji na właściwych drukach formularzy podatkowych.
Kto jest płatnikiem
Pojęcie płatnika zostało zdefiniowane w art. 8 Ordynacji podatkowej. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Dlatego przekazując podatnikowi świadczenie pieniężne bądź w naturze dany podmiot powinien każdorazowo ustalić, czy w takiej sytuacji stanie się płatnikiem podatku dochodowego. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące płatnikami lub inkasentami, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot. Dane tych osób (imiona, nazwiska i adresy) płatnik jest zobowiązany zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty. W razie zmiany wyznaczonej osoby dane nowej osoby należy zgłosić w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono tą osobę.
Wypełniając podstawowe obowiązki związane z obliczeniem, pobraniem i wpłatą podatku oraz składaniem w ustawowym terminie deklaracji i informacji, płatnicy są dodatkowo zobowiązani do przechowywania dokumentów związanych z poborem podatków do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Po upływie tego okresu są oni zobowiązani przekazać te dokumenty podatnikowi. Jeśli okazałoby się to niemożliwe, wówczas dokumenty te podlegają zniszczeniu. Jeśli osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej ulega rozwiązaniu bądź likwidacji, to podmiot dokonujący likwidacji (rozwiązania) ma obowiązek zawiadomić pisemnie właściwy organ podatkowy, nie później niż w ostatnim dniu istnienia osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej o miejscu przechowywania dokumentów związanych z poborem podatków.
Odpowiedzialność płatnika
Niedopełnienie obowiązków przez płatnika powoduje jego odrębną od podatnika odpowiedzialność nakładaną przez organ podatkowy w drodze decyzji. Zakres odpowiedzialności płatnika za zobowiązania podatkowe został określony w art. 30 Ordynacji podatkowej. Za niewykonanie swoich obowiązków określonych w art. 8 Ordynacji płatnik odpowiada całym swoim majątkiem. Należy podkreślić, że płatnik odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, lecz niewpłacony.
Należy pamiętć, że od 1 stycznia 2007 roku obowiązuje bardzo niekorzystny dla płatnika art. 26a § 1 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że podatnik nie ponosi odpowiedzialności z tytułu zaniżenia lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania czynności, o których mowa w art. 12, 13 oraz 18 updof - do wysokości zaliczki, do której pobrania zobowiązany jest płatnik. Wymienione przepisy Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczą m.in. przychodów ze stosunku pracy, przychodów z działalności wykonywanej osobiście oraz przychodów z praw autorskich. Ponadto w razie popełnienia błędów przy rozliczaniu tego typu przychodów płatnik nie może już powołać się na art. 30 § 5 Ordynacji podatkowej. Przed wprowadzeniem do Ordynacji art. 26a przepis art. 30 § 5 pozwalał wyłączyć odpowiedzialność płatnika określoną w art. 30 § 1-4 Ordynacji podatkowej m.in. w przypadku gdy podatek nie został pobrany z winy podatnika, gdyż wówczas organ podatkowy był zobowiązany wydać decyzję o odpowiedzialności podatnika.
Ponadto płatnik za niedopełnienie obowiązków może ponieść odpowiedzialność karną skarbową. Na podstawie art. 78 kks płatnik, który nie pobiera podatku albo pobiera go w kwocie niższej od należnej, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota niepobranego podatku jest małej wartości, wówczas sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Natomiast jeżeli kwota niepobranego podatku nie przekracza ustawowego progu, sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Natomiast za niezłożenie bądź nieterminowe złożenie deklaracji ( w tym także informacji takich jak PIT-11, IFT-1 itd.) płatnik może zostać ukarany karą grzywny na podstawie art. 80 kks. Jej wysokość będzie uzależniona od wagi czynu zabronionego, którego dopuścił się płatnik w konkretnym przypadku.
Jakie błędy najczęściej popełniają płatnicy
Trzeba pamiętać, że co do zasady to na podatnikach spoczywa odpowiedzialność za prawidłowe rozliczenie podatku należnego za dany rok podatkowy. Ponieważ jednak płatnicy w trakcie roku pośredniczą w rozliczaniu podatków, to niezmiernie istotne jest prawidłowe sporządzenie przez nich wymaganych przepisami informacji przekazywanych następnie podatnikom oraz właściwym organom podatkowym. Błędy popełnione przez płatników nie tylko utrudniają poprawne sporządzenie zeznania rocznego podatnikom, ale też mogą – jak już wyżej wspomniano - skutkować odpowiedzialnością samego płatnika.
Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest wykazanie w przekazywanej podatnikowi i urzędowi informacji przychodów, których podatnik w danym roku podatkowym nie uzyskał. Chodzi tu o te przychody, które rodzą skutki podatkowe dopiero w momencie ich otrzymania, przez co należy rozumieć ich faktyczne przekazanie podatnikowi bądź ich postawienie do jego dyspozycji. Najczęściej zdarza się to w odniesieniu do wynagrodzeń należnych za ostatni miesiąc roku podatkowego, które faktycznie są wypłacane na początku roku następnego. W takiej sytuacji podatnik nie jest zobowiązany uwzględnić w zeznaniu rocznym przychodów, których nie otrzymał w danym roku podatkowym – musi je wykazać dopiero w zeznaniu rocznym składanym za rok, w którym miała miejsce wypłata.
Niejednokrotnie zdarza się też sytuacja odwrotna – płatnik nie wykazuje w informacji przychodów, które podatnik uzyskał i które podlegają wykazaniu w zeznaniu rocznym. Co powinien w takiej sytuacji zrobić podatnik? Powinien wykazać w zeznaniu rocznym znane mu kwoty przychodów ustalone na podstawie wszelkich innych dokumentów, w których są zawarte informacje pozwalające ustalić rzeczywisty dochód oraz wysokość należnego podatku – umów, rachunków, przelewów bankowych, pokwitowań itp. Równocześnie powinien zawiadomić urząd o niedopełnieniu przez płatnika ustawowego obowiązku, zwłaszcza gdy płatnik uporczywie uchyla się od sporządzenia i przekazania wymaganej informacji. W momencie zaś otrzymania informacji od płatnika podatnik powinien skorygować uprzednio złożone zeznanie, wykazując otrzymane kwoty w prawidłowej wysokości.
Trzeba pamiętać, że podatnik nie jest związany wysokością kwot wykazanych przez pła...
