Odpowiedź
Dobra osobiste osób trzecich, których dotyczą wyłączone z akt sprawy dokumenty lub ich części, są interesem publicznym w rozumieniu art. 179 § 1 o.p. Przyjmuje się, że interesem publicznym jest także ochrona danych objętych tajemnicą skarbową, identyfikujących podatników niezwiązanych ze sprawą, które ujęte są w wyłączonych materiałach. Jeśli organy podatkowe w postępowaniu dowodowym wykorzystują informacje dotyczące dodatkowo i innych podatników niezwiązanych bezpośrednio, a jedynie pośrednio z przedmiotową sprawą, mają obowiązek utrzymać w tajemnicy te ich cechy, które pozwoliłyby osobom nieuprawnionym na ich identyfikację. Taką linię orzeczniczą podtrzymuje wyrok NSA z 5 lutego 2020 roku (sygn. akt II FSK 648/18).
Uzasadnienie
Przedmiotowy wyrok NSA z 5 lutego 2020 r. utrzymał w mocy postanowienie, którym skarżącemu odmówiono możliwości zapoznania się z dokumentami wyłączonymi z akt sprawy, które to wyłączenie zostało dokonane ze względu na interes publiczny. W opinii organu, jawność informacji zawartych w kserokopii ewidencji sprzedaży prowadzonej przez kontrahenta skarżącego, w części dotyczącej danych podmiotów gospodarczych i osób niebędących stroną postępowania, mogłaby narazić na szkodę interesy tych podmiotów.
Jak wynika z art. 178 ustawy Ordynacja podatkowa (o.p.) organ podatkowy jest obowiązany, co do zasady, udostępnić stronie akta sprawy na każdym etapie postępowania. Prawo wglądu do akt sprawy doznaje jednak ograniczeń na mocy art. 179 § 1 o.p. - w odniesieniu do dokumentów zawierających informacje niejawne, a także innych dokumentów wyłączonych przez organ z akt sprawy ze względu na interes publiczny. Użyte w tym przepisie pojęcie „interesu publicznego” jest pojęciem nieostrym i podlega wykładni. W opinii NSA należy je rozumieć jako korzyść służącą ogółowi, dyrektywę postępowania, nakazującą respektowanie takich wartości wspólnych dla całego społeczeństwa jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej. W interesie publicznym leży, aby organy podatkowe prowadząc postępowanie wobec określonego podmiotu nie ujawniły danych innych podmiotów niezwiązanych ze sprawą, jakie uzyskali w trakcie czynności służbowych, które pozwoliłyby osobom nieuprawnionym na ich identyfikację.
Należy zatem przyjąć, że pod pojęciem „interesu publicznego” mieści się dobro osób trzecich, nie będących stroną w toczącym się postępowaniu, których dotyczą informacje zawarte we włączonych do akt sprawy dokumentach, bowiem zawierają istotne dane o tych podmiotach. W konsekwencji odmowa umożliwienia stronie zapoznania się z wyłączonym z akt sprawy dokumentem obejmującym dane osobowe i ekonomiczne podmiotów nie będących stroną postępowania jest odmową leżącą w interesie publicznym, wskazanym jako przesłanka zastosowania 179 § 1 o.p.
Należy zaznaczyć, że podmioty prowadzące działalność gospodarczą, informacje o danych identyfikacyjnych ich kontrahentów i o obrotach z tymi kontrahentami traktują jako dane stanowiące tajemnicę handlową. Jak podkreślił NSA, „oczywistym jest, że pojęcie interesu publicznego wymaga, żeby kontrahent podatnika, u którego organy podatkowe przeprowadziły czynności sprawdzające lub kontrolę podatkową w celu uzyskania informacji na temat transakcji dokonanych z podatnikiem, wskutek tych czynności nie został narażony na ujawnienie informacji stanowiących jego tajemnicę handlową, które nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy podatnika. Ujawnienie tego typu informacji mogłoby rodzić po stronie kontrahenta podatnika uzasadnione poczucie krzywdy, spowodowane narażeniem bez potrzeby interesów ekonomicznych tego podmiotu na uszczerbek. Unikanie obciążania jednostek tego rodzaju nieuzasadnionymi „kosztami” wykonywania przez organy podatkowe ich kompetencji w zakresie poboru podatków leży w interesie publicznym”.
Reasumując, w zakresie użytego w art. 179 § 1 o.p. pojęcia interes publiczny mieści się także potrzeba ochrony tajemnicy w zakresie informacji o kontrahentach podmiotu, z którym podatnik zawierał transakcje, w sytuacji gdy transakcje te nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tego względu organ podatkowy może wyłączyć ze sprawy i odmówić kontrolowanemu możliwość zapoznania się z informacjami dotyczącymi kontrahentów związanych pośrednio ze sprawą.
Szerzej zob. też wyroki NSA: z 14 września 2017 r. (sygn. akt II FSK 1048/17) z 12 września 2017 r. (sygn. akt II FSK 2302/15); z 17 grudnia 2014 r. (sygn. akt I FSK 1647/13); z 12 grudnia 2013 r. (sygn. akt II FSK 3037/11); z 30 marca 2012 r. (sygn. akt. II FSK 1876/10); z 7 listopada 2001 r. (sygn. akt I SA/Gd 2143/00).
Podstawa prawna: art. 123, art. 129, art. 178, 179 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa
