Odpowiedź
Podatnik może skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego na podstawie faktur dokumentujących rzeczywistą sprzedaż (usługę) między wskazanymi w nich kontrahentami, nabycie towaru (usługi) ujęte w fakturze musi mieć związek ze sprzedażą opodatkowaną (art. 86 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o VAT). W świetle aktualnego orzecznictwa, organ kontroli może uznać, że podatnik nie wykazał należytej staranności, dokonując takiej weryfikacji przyszłego kontrahenta, która będzie oparta jedynie na danych wynikających z rejestrów, informacjach dostępnych publicznie oraz przekazanych przez tego kontrahenta.
Uzasadnienie
Jak wynika z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, jedynie faktura rzetelna od strony podmiotowej i przedmiotowej, to jest dokumentująca rzeczywistą czynność opodatkowaną podatnika, wykonaną przez niego i udokumentowaną tą fakturą, daje jej odbiorcy prawo do odliczenia wykazanego w niej podatku. Przedmiotowa faktura musi odzwierciedlać rzeczywiste zdarzenie gospodarcze dokonane pomiędzy podmiotami wymienionymi na fakturze, którego przedmiotem jest towar (usługa) opisana w tym dokumencie. W razie braku któregoś z tych elementów, brak jest podstaw do skorzystania z odliczenia VAT.
W praktyce organ kontroli bada okoliczności towarzyszące transakcjom, w tym sprawdza, czy podatnik wykazał w nich należytą staranność wymaganą w obrocie towarami, czyniącą te transakcje przejrzystymi. Przykładowo, przesłankami do zakwestionowania rzetelności transakcji przez organ kontroli może być nabywanie przez podatnika towaru po cenach niższych niż ceny hurtowe stosowane przez autoryzowanego dystrybutora. To, co będzie przemawiać przeciw kontrolowanemu podatnikowi, to m.in. brak wiedzy o kontrahencie, brak pisemnych umów, forma uzgodnień i zamówień telefoniczna, odmienny od ogólnie przyjętych sposób płatności (np. opłacenie faktury w dniu jej wystawienia, z pominięciem konta bankowego), nietypowy sposób przekazywania towarów (np. dostawa towaru przed datą wystawienia faktury), czy też kolejność transakcji (np. sprzedaż towaru przed jego zakupem).
Jak wskazują wyroki NSA: z 17 stycznia 2019 roku (sygn. akt I FSK 436/17) i z 21 czerwca 2017 roku (sygn. akt I FSK 1964/15), należyta staranność podatnika podatku od towarów i usług w relacjach handlowych (dobra wiara), to stan świadomości podatnika i związana z tym powinność oraz możliwość przewidywania określonych zdarzeń, że uczestniczy w działaniach prowadzących do wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku. Zdaniem sądu, w złej wierze jest ten, kto ma pozytywną wiedzę o istotnym i rzeczywistym stanie faktycznym, a także ten, kto takiej wiedzy nie posiada wskutek swego niedbalstwa.
Jak zauważył WSA w Białymstoku w wyroku z 12 czerwca 2019 r. (sygn. akt I SA/Bk 176/19), mimo domniemania prawdziwości danych w KRS, sam fakt figurowania w tym rejestrze, złożenia zgłoszenia w zakresie podatku VAT czy składania deklaracji na ten podatek nie są jeszcze same w sobie wystarczającym potwierdzeniem rzetelności potencjalnego kontrahenta. Za potwierdzenie dochowania należytej staranności przez podatnika w doborze kontrahenta nie może być uznane sugerowanie się liczbą pozytywnych komentarzy otrzymanych przez kontrahenta od kupujących w popularnym serwisie aukcyjnym. Nie przesądza to bowiem o jego rzetelności i uczciwości.
W świetle powyższego, organ kontroli może zakwestionować sposób sprawdzenia przez podatnika rzetelności kontrahenta, oparty jedynie na publicznie dostępnych rejestrach i informacjach, w tym m.in. tych zamieszczonych w popularnym portalu aukcyjnym.
Informacje, co zrobić, aby dochować należytej staranności w kontaktach biznesowych można znaleźć na stronie Ministerstwa Finansów w zakładce podatki.
Podstawa prawna: art. 86 ust. 1 i 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r. poz. 2174 z późn.zm.).
