Szukanie zaawansowane

Szukanie wraz z odmianą wyrazów
Wstaw * (gwiazdka) po wpisaniu początku wyrazu
np. podatk*, aby znaleźć podatkami, podatkach itd.

Dokładne dopasowanie
Wpisz wyrażenie w cudzysłowie.
Na przykład: "podatek dochodowy".

Wykluczenie wyrażenia
Wstaw - (minus) przed słowem, które chcesz wykluczyć. Na przykład: "sprzedaż -towar"

Brak wyników

INNE ZAGADNIENIA , GMINY I POWIATY , WAŻNE TEMATY

31 lipca 2012

Zasady odliczania VAT przez gminy

0 907

Podstawowym uprawnieniem każdego podatnika podatku od towarów i usług jest możliwość odliczenia naliczonego podatku VAT z faktur dokumentujących zakup towarów bądź usług w zakresie, w jakim te towary bądź usługi służą wykonywanym przez niego czynnościom opodatkowanym. Z tego prawa może skorzystać także gmina w odniesieniu do tych czynności, z tytułu wykonywania których jest uznawana za podatnika VAT.

1. Gmina jako podatnik VAT

Zgodnie z 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej – ustawa o VAT), nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, jednak z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Ta regulacja jest zgodna z art. 13 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE (wcześniej - art. 4 ust. 5 akapit pierwszy Szóstej Dyrektywy) w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Ten przepis Dyrektywy stanowi, że krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują i transakcjami, które zawierają jako władze publiczne, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub inne płatności w związku z taką działalnością lub transakcjami, z zastrzeżeniem jednak, że gdyby traktowanie tych organów w zakresie określonych czynności lub transakcji jako niebędących podatnikami naruszało znacząco zasady konkurencji, to należy w zakresie tych czynności lub transakcji uznawać te organy za podatników VAT. Dyrektywa nakazuje również uznawać te organy za podatników w każdym przypadku z tytułu działalności wymienionej w załączniku nr 1 do niej, chyba że niewielka skala tej działalności sprawia, że może ona zostać pominięta.

W ustawie o VAT brak jest jednak definicji pojęcia zarówno organu władzy publicznej, jak i urzędów obsługujących te organy. Następuje tu jedynie odwołanie się do odrębnych przepisów nakładających na te organy obowiązek realizacji zadań o charakterze publicznym. Znaczenie pojęcia władzy publicznej wyjaśnił Trybunał Konstytucyjny w wyroku 4 grudnia 2001 roku (sygn. akt SK 18/00), stwierdzając że „(…) pojęcie „władzy publicznej” w rozumieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje wszystkie władze w sensie konstytucyjnym – ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Jednak pojęcia organu państwa oraz organu władzy publicznej nie są tożsame. W pojęciu „władzy publicznej” mieszczą się bowiem także inne instytucje niż państwowe lub samorządowe, o ile wykonują funkcje władzy publicznej w wyniku powierzenia czy przekazania im tych funkcji przez organ władzy państwowej lub samorządowej. Wykonywanie władzy publicznej dotyczy wszelkich form działalności państwa, samorządu terytorialnego i innych instytucji publicznych, które obejmują bardzo zróżnicowane formy aktywności”.

Organy samorządu terytorialnego należy zatem traktować jak organy władzy publicznej, niezależnie od tego, czy wykonują zadania własne, czy też zlecone z zakresu administracji rządowej. Za organ władzy publicznej w zakresie samorządu terytorialnego trzeba uznać jednostki tego samorządu, tj. województwo, powiat oraz gminę. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Do zakresu jej zadań należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do zadań własnych gminy należy m.in. zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zatem w zakresie, w jakim gmina wykonuje czynności o charakterze publicznoprawnym, nie działa w charakterze podatnika VAT. Natomiast wykonywane przez gminę czynności o charakterze cywilnoprawnym skutkują uznaniem jej w tym zakresie za podatnika VAT, a realizowane przez nią odpłatne dostawy towarów bądź świadczenie usług podlegają opodatkowaniu VAT bądź są z tego podatku zwolnione.

Powstały w ten sposób dualizm sytuacji prawnej gminy skutkuje koniecznością analizowania wszelkich zakupów przez nią dokonywanych pod kątem wydzielenia podatku naliczonego związanego z działalnością, w której nie jest ona podatnikiem VAT oraz z działalnością, w której gmina posiada status podatnika tego podatku.

2. Zasady kwalifikacji faktur zakupu pod kątem zakresu odliczenia VAT

Jedną z podstawowych zasad w zakresie VAT jest zasada neutralności tego podatku dla jego podatnika. Zasada ta wyraża się w tym, że poprzez realizację prawa do odliczenia podatku naliczonego podatnik nie ponosi faktycznie ciężaru tego podatku. Innymi słowy – VAT nie powinien obciążać podatników uczestniczących w obrocie towarami i usługami, którzy nie są ich ostatecznymi odbiorcami. Ciężar VAT powinien ponosić wyłącznie ostateczny beneficjent, czyli konsument jako „ostatnie ogniwo” tego obrotu. W doktrynie podkreśla się, że z orzecznictwa TSUE (dawniej – ETS) wynika jednoznacznie, że odliczenie podatku VAT jest fundamentalnym prawem podatnika, wynikającym z zasady neutralności i każdy przypadek jego ograniczenia musi wynikać wprost z przepisów prawa i to tych, które zostały wydane zgodnie z Dyrektywą.

Zakres prawa do odliczenia VAT w polskiej ustawie określa art. 86 ust.1. Zgodnie z jego treścią w zakresie, w jakim nabywane przez podatnika towary bądź usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi temu przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (o ile prawo to nie jest wyłączone bądź ograniczone na mocy wyraźnej dyspozycji zawartej w przepisach o VAT). Oznacza to, że wyłączona jest możliwość odliczania podatku naliczonego związanego z towarami bądź usługami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Chodzi tu zatem nie tylko o wykorzystywanie ich do czynności podlegających zwolnieniu z opodatkowania, ale także o czynności niepodlegające temu podatkowi. Należy jednocześnie podkreślić, że odliczenie podatku może być również częściowe, tj. w tylko tej części, w jakiej dane towary bądź usługi (z którymi związany jest podatek naliczony) są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. W pozostałej części, w której nabyte towary bądź usługi służą do wykonywania czynności zwolnionych, odliczenie nie przysługuje. Odliczenie odbywa się wówczas w określonej przepisami prawa proporcji.

Określając zatem zakres prawa do odliczenia gmina powinna przeanalizować każdą fakturę zakupu towarów bądź usług pod kątem jej związku z czynnościami opodatkowanymi. Jeśli więc zakupiony towar bądź usługa zostaną wykorzystane przez gminę do wykonania wyłącznie czynności opodatkowanych VAT, to gminie jako podatnikowi tego podatku przysługuje odliczenie VAT naliczonego z tej faktury w całości, nawet jeśli jej sprzedaż dla celów VAT ma charakter mieszany. Jeśli zaś zakupiony towar bądź usługa będzie służył wykonywaniu czynności wyłącznie zwolnionych od VAT bądź niepodlegających temu podatkowi, to gminie w ogóle nie przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego z takiej faktury. Brak prawa gminy do odliczenia VAT od zakupów związanych z wykonywaniem zadań o charakterze publicznym potwierdza m.in. wyrok NSA z 11 października 2011 roku (sygn. akt I FSK 965/11).

Natomiast w przypadku, gdy zakupione towary bądź usługi mają służyć wykonywaniu zarówno czynności opodatkowanych, jak i zwolnionych z VAT, gmina przede wszystkim powinna przeanalizować, czy jest w stanie wyodrębnić część podatku naliczonego z tej faktury, która dotyczy nabytych towarów bądź usług wykorzystanych do wykonywania czynności opodatkowanych. Jeśli tak, to ma prawo do odliczenia podatku naliczonego w tej właśnie części. Nakaz takiego postępowania wynika wprost z art. 90 ust. 1 ustawy o VAT. Podatnik w swojej działalności powinien bowiem dążyć do przypisania konkretnych kwot ponoszonych wydatków i towarzyszącego im podatku naliczonego do określonych rodzajów sprzedaży, z którymi wydatki te są związane. Zatem gmina w pierwszej kolejności powinna ustalać, jaka część ponoszonych wydatków związana jest wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi i dokonywać od tych wydatków odliczenia podatku naliczonego w całości, a jaka część jest związana z czynnościami zwolnionymi i w tej części w ogóle nie dokonywać odliczenia podatku naliczonego.

Jednak w praktyce często zdarza się, że występuje taka kategoria zakupów (np. wydatki o charakterze administracyjnym czy eksploatacyjnym), których nie da się jednoznacznie przypisać do konkretnego rodzaju sprzedaży. Wówczas, w sytuacji gdy występuje równocześnie sprzedaż opodatkowana i zwolniona i odpowiednie przypisanie danego wydatku do sprzedaży opodatkowanej (a co za tym idzie – wydzielenie odpowiedniej części VAT naliczonego do odliczenia) nie jest możliwe, gmina powinna zastosować proporcjonalne odliczenie VAT z takiej faktury zakupu.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na wyrok NSA z 4 listopada 2011 roku (sygn. akt I FSK 1697/10), w którym Sąd uznał, że przy ustalaniu zakresu, w jakim przysługuje odliczenie VAT naliczonego podatnik nie ma prawa do subiektywnego określania kryteriów, na podstawie których rozlicza podatek naliczony przy nabyciu towarów i usług związanych zarówno ze sprzedażą opodatkowaną, jak i zwolnioną. Metodę rozliczenia takiego podatku określają przepisy o podatku od towarów i usług. Naczelny Sąd Administracyjny poparł w całości stanowisko WSA w tym zakresie, podkreślając, że w ustawie o VAT wprowadzono klucz podziału podatku naliczonego związanego ze sprzedażą mieszaną, nie przewidując możliwości jego modyfikacji przez podatnika. Jeżeli więc podatnik nie jest w stanie bezpośrednio przyporządkować podatku naliczonego do sprzedaży opodatkowanej, to ma obowiązek stosować zasadę określoną w art. 90 ust. 2 ustawy o VAT.

3. Zasady obliczania proporcji dla celów VAT

Zasady proporcjonalnego odliczania VAT określa art. 90 ust. 2 ustawy o VAT. Przepis ten stanowi, że jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot podatku naliczonego, związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Proporcję tę ustala się jako udział:

a) rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego (liczni...

Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 6 papierowych oraz cyfrowych wydań magazynu
  • Dostęp online do aktualnych i archiwalnych wydań czasopisma oraz dostęp do dodatkowych materiałów
  • Nielimitowane konsultacje
  • ...i wiele więcej!

Jeśli jesteś Prenumeratorem, zaloguj się, aby przeczytać artykuł w całości.