Mechanizm podzielonej płatności

1. Czym jest mechanizm podzielonej płatności (MPP) 
Od 1 lipca 2018 roku przy płatności za faktury VAT można stosować mechanizm podzielonej płatności (MPP, z ang. split payment), natomiast w określonych przypadkach jest obowiązkowy. Rozwiązanie to regulują przepisy art. 108a – 108d ustawy z 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dział XI „Dokumentacja”, Rozdział 1a: Mechanizm podzielonej płatności). Zgodnie z art. 108a ust. 2 ustawy 
o VAT, zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności polega na tym, że:

1. zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;
2. zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.

Natomiast z art. 108a ust. 3 ustawy o VAT wynika, że zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności dokonywana jest w złotych polskich przy użyciu komunikatu przelewu udostępnionego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, przeznaczonego do dokonywania płatności w mechanizmie podzielonej płatności, w którym podatnik wskazuje:

1. kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty podatku wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności;
2. kwotę odpowiadającą całości albo części wartości sprzedaży brutto;
3. numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność;
4. numer, za pomocą którego dostawca towaru lub usługodawca jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.

Zatem, mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że płatność za towar lub usługę, realizowana jest przez nabywcę specjalnym przelewem – tak zwanym komunikatem przelewu i nie trafia w całości na rachunek odbiorcy, ale zostaje rozdzielona na kwotę netto i podatek VAT. Pieniądze trafiają na dwa różne rachunki bankowe sprzedawcy, czyli następuje rozdzielenie zapłaty za fakturę na dwa strumienie:

• kwota netto trafia na zwykły rachunek rozliczeniowy,
• podatek VAT trafia na specjalny rachunek VAT.

Rachunek VAT jest tworzony przez bank automatycznie, jako dodatkowe konto, do każdego rachunku założonego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, czyli do rachunku rozliczeniowego w banku lub w SKOK.
MPP mogą stosować wyłącznie podatnicy VAT, którzy opłacają transakcje przelewem w PLN. W zależności od wartości transakcji i rodzaju towarów lub usług, których ta transakcja dotyczy, split payment może być obowiązkowy lub dobrowolny. 
 Przy stosowaniu MPP nie ma znaczenia czy podatnik ma małą, średnią czy dużą firmę. Aby zastosować metodę podzielonej płatności, podatnik musi otrzymać fakturę przed dokonaniem zapłaty z wykazaną kwotą podatku.
Mechanizm podzielonej płatności można również zastosować do zapłaty dokonywanej przed dostawą towaru lub wykonaniem usługi tj. do zaliczki, pod warunkiem, że podatnik otrzyma od dostawcy fakturę na taką płatność (co wynika z art. 108a ust. 1c ustawy oVAT). W takim przypadku w komunikacie przelewu, o którym mowa w ust. 3, podatnik w miejsce informacji, o której mowa w ust. 3 pkt 3, wpisuje wyraz „zaliczka”. 
Należy także pamiętać o bardzo istotnym zapisie w ustawie o VAT. Otóż, w przypadku wystawienia na rzecz podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc więcej niż jednej faktury zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności może dotyczyć więcej niż jednej faktury (art. 108a ust. 3a i 3b ustawy o VAT). 
W przypadku tym, komunikat przelewu:

• obejmuje wszystkie faktury wystawione dla podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc;
• zawiera kwotę odpowiadającą sumie kwot podatku wykazanych w fakturach, o których mowa w pkt 1.

Pamietaj: Mechanizm podzielonej płatności dotyczy wyłącznie transakcji: 

• dokonywanych między podatnikami podatku VAT wykorzystującymi w prowadzonej działalności rachunki rozliczeniowe lub imienne rachunki w SKOK, 
• rozliczanych w polskiej walucie.

MPP nie dotyczy:

• konsumentów (osób nie prowadzących działalności gospodarczej),
• przedsiębiorców, którzy otrzymują faktury bez kwoty podatku VAT (np. od podatników zwolnionych z VAT), 
• sytuacji płatności za fakturę gotówką lub kartą płatniczą, 
• rozliczeń z wykorzystaniem ROR.

2. Kiedy MPP jest obowiązkowy
Zgodnie z art. 108 a ust. 1a ustawy o VAT, przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15.000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. 
Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania. 
Natomiast podatnik obowiązany do wystawienia faktury MPP, jest obowiązany do przyjęcia płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności (co wynika z art. 108a ust. 1b ustawy o VAT). 
Obowiązkowy MPP dotyczy branż, które na mocy przepisów obowiązujących do 31 października 2019 roku objęte były odwrotnym obciążeniem oraz zakresem odpowiedzialności podatkowej tj. branża stalowa, paliwowa, usług budowlanych, przenoszenia uprawnień do CO2. Z uwagi na występujące w niektórych branżach nieprawidłowości, mechanizmem tym objęte są także transakcje, których przedmiotem są m.in.: 

• części i akcesoria do pojazdów silnikowych,
• węgiel i produkty węglowe, 
• maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria, odbiorniki telewizyjne, nawet zawierające odbiorniki radiowe lub aparaturę do zapisu lub odtwarzania dźwięku lub obrazu, 
• konsole do gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z elektronicznym wyświetlaczem – z wyłączeniem części i akcesoriów, 
• aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe, 
• części i akcesoria do pojazdów silnikowych (z wyłączeniem motocykli),
• części i akcesoria do motocykli i przyczep motocyklowych bocznych,
• biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota i srebra lub platerowane metalem szlachetnym – wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota, srebra i platyny, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym. 

Szczegółowy wykaz towarów i usług objętych obligatoryjnym mechanizmem podzielonej płatności zawarty jest w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Załącznik ten zawiera 150 pozycji.
Elementem identyfikującym obowiązkowe zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności do danej transakcji jest odpowiednia informacja zamieszczona na fakturze – wyrazy „mechanizm podzielonej płatności” (obowiązek ten wynika z art. 108e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT). 

Pamiętaj: MPP musi być zastosowany przez nabywcę przy regulowaniu należności, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:

• przedmiotem transakcji są towary lub usługi wskazane w załączniku nr 15 do ustawy, oraz
• kwota należności brutto wykazana na fakturze dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług z załącznika nr 15 przekracza 15 000 zł,
• czynność jest dokonywana na rzecz podatnika.

Ustawodawca określił także sytuacje, których obowiązek stosowania MPP nie dotyczy. I tak: przepisów ust. 1a i 1b nie stosuje się w przypadku dokonywania płatności kwoty należności wynikającej z faktury dokumentującej transakcje realizowane w wykonaniu umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 711 i 2275), jeżeli podmiot, na rzecz którego dokonywana jest płatność, na dzień dokonania dostawy był partnerem prywatnym, z którym podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym, lub jednoosobową spółką partnera prywatnego albo spółką kapitałową, której jedynymi wspólnikami są partnerzy prywatni, z którą podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym (art. 108a ust. 1e ustwy o VAT). 

Uwaga: W pliku JPK_V7 usunięciu uległo m.in. oznaczenie MPP. Oznaczenie MPP obecnie nie występuje w części ewidencyjnej JPK_V7 – zarówno po stronie sprzedającego, jak i po stronie nabywcy. 

3. Kiedy MPP jest dobrowolny 
Zgodnie z art. 108a ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku, przy dokonywaniu płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury mogą zastosować mechanizm podzielonej płatności. 
Zatem, w przypadku gdy przesłanki decydujące o obowiązkowym MPP nie zostaną spełnione, podatnik może skorzystać ze split payment na zasadzie dobrowolności. Należy jednak pamiętać, że nie można skorzystać z MPP w przypadku transakcji, w których choćby jedna ze stron: jest konsumentem, czyli osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej lub jest podatnikiem zwolnionym z VAT.
Stosowanie dobrowolnego MPP zasadniczo opiera się na uzgodnieniach pomiędzy kontrahentami, że zgadzają się na zastosowanie MPP.
Należy pamiętać, że nie można stosować MPP w sytuacji, kiedy dostawca zastrzeże w umowie, że nie chce stosować MPP. W takim wypadku należy zapłacić kwotę brutto zwykłym przelewem. Oczywiście tylko wtedy kiedy transakcja nie jest objęta obowiązkowym MPP. W przypadku transakcji, które muszą być objęte MPP, nie ma możliwości decydowania.

4. Rachunek VAT i zapłata MPP
Każdy przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą i posiadający rachunek rozliczeniowy lub w SKOK ma rachunek VAT. Rachunek ten otwarty jest automatycznie, bez konieczności składania wniosków, a środki na nim zgromadzone cały czas należą do przedsiębiorcy. Urząd skarbowy nie dysponuje środkami zgromadzonymi na rachunkach VAT, sprawuje jednak nadzór nad ich uwolnieniem.
Zamiast tradycyjnego przelewu wybiera się specjalnie przygotowany dla celów MPP przelew tzw. komunikat przelewu. Przy jego zastosowaniu w systemie bankowym nastąpi automatyczne rozdzielenie płatności. Nie trzeba znać numeru rachunku VAT dostawcy. 
W komunikacie przelewu należy wskazać: 

• kwotę podatku VAT (lub jej część) wynikającą z faktury, która jest opłacana;
• kwotę sprzedaży brutto (lub jej część);
• numer faktury, która jest opłacana; 
• NIP dostawcy towaru lub usługi (wystawcy faktury).

Należy pamiętać, że:

• w komunikacie przelewu wskazuje się numer rachunku rozliczeniowego kontrahenta,
• każdą fakturę rozlicza sie osobno,
• nie ma możliwości opłacania kilku faktur zbiorczo, jednym komunikatem przelewu,
• w jednym przelewie w systemie podzielonej płatności można uregulować należność tylko za jedną fakturę lub jej część,
• nie ma możliwości przelewu środków pomiędzy własnymi rachunkami VAT utworzonymi w różnych bankach; takie środki można przelać tylko w ramach jednego banku,
• w dodatkowych informacjach i objaśnieniach w sprawozdaniu finansowym należy wskazać środki zgomadzone na rachunku VAT.

Ważne: Zarówno sam rachunek VAT, jak i środki na nim zgromadzone cały czas należą do podatnika. Nie można jednak dowolnie nimi dysponować.

5. Wydatkowanie środków z rachunku VAT
Cele na jakie mogą być wydatkowane środki zdeponowane na rachunku VAT określone są szczegółowo w art. 62b ust. 2 ustawy Prawo bankowe. Zgodnie z nim środki znajdujące się na rachunku VAT mogą zostać wykorzystane w ramach:
> opłacania zobowiązania wobec ZUS – za składki ZUS, którym podlega przedsiębiorca
> opłacania zobowiązania wobec urzędu skarbowego z tytułu:

• podatku VAT, w tym z tytułu importu towarów, dodatkowego zobowiązania podatkowego w tym podatku, a także odsetek za zwłokę,
• podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) oraz zaliczek na ten podatek, w tym również odsetek za zwłokę w ich zapłacie,
• podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), zaliczek na ten podatek oraz odsetek za zwłokę w ich zapłacie,
• podatku akcyzowego, jego przedpłat, wpłat dziennych oraz odsetek za zwłokę w tym podatku i od jego przedpłat,
• należności celnych oraz odsetek za zwłokę od tych należności,
• zwrotu należności wobec nabywców – zwrot kwoty podatku VAT wynikającej z wystawionej faktury korygującej,
• zwrotu przy użyciu komunikatu przelewu nienależycie otrzymanej płatności na rachunek VAT,
• przekazania środków na inny rachunek VAT posiadacza rachunku VAT, który prowadzony jest w tym samym banku,
• przekazania środków na rachunek wskazany przez naczelnika US,
• przekazania środków na rachunek rozliczeniowy państwowej jednostki budżetowej, w przypadku gdy rachunek VAT prowadzony jest dla rachunku rozliczeniowego,
• realizacji zajęć egzekucyjnych na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego, dotyczących należności z tytułu podatków możliwych do opłacenia z rachunku VAT,
• przekazania przez bank środków pieniężnych na prowadzony w tym samym banku wyodrębniony rachunek niebędący rachunkiem rozliczeniowym, służący identyfikacji posiadacza rachunku VAT (rachunek techniczny).

6. Uwolnienie środków z rachunku VAT 

6.1. Wniosek    
Zgodnie z art. 108b ust. 1 i 2 ustawy o VAT, na wniosek podatnika naczelnik urzędu skarbowego wydaje, w drodze postanowienia, zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na wskazanym przez podatnika rachunku VAT na wskazany przez niego rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony ten rachunek VAT. Podatnik we wniosku określa wysokość środków zgromadzonych na rachunku VAT, jaka ma zostać przekazana. 
Zatem, z powołanego przepisu wynika, że podatnik może złożyć wniosek do urzędu skarbowego o uwolnien...