Najnowsze rozstrzygnięcia polskich sądów i wyroki trybunału UE

1. Wyrok NSA z 27 kwietnia 2020 roku, sygn. I FSK 373/20

Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że warunkiem przedłużenia przez organy skarbowe terminu zwrotu kwoty nadwyżki podatku naliczonego nad należnym nie jest udowodnienie braku podstaw do zwrotu. W ocenie sądu, wystarczające jest już samo istnienie wątpliwości, co do zasadności zwrotu, czy też istnienie niejasności, które wymagają weryfikacji.
Przedmiotem sporu była kwestia wstrzymania zwrotu kwoty nadwyżki  podatku  naliczonego nad należnym wykazanej przez spółkę w deklaracji VAT-7. Organy podatkowe, a w ślad za nimi Sąd pierwszej instancji, uznali prolongowanie terminu zwrotu VAT za usprawiedliwione, natomiast skarżąca zakwestionowała zasadność przedłużenia terminu.
Spółka nie zadeklarowała wartości dostaw (sprzedaży) słuchawek bezprzewodowych w procedurze eksportu, mimo posiadania faktur sprzedaży towaru na rzecz obywatela Białorusi, a także komunikatów elektronicznych potwierdzających wywóz IE-599. Białoruskie służby celne poinformowały, że nie odnotowano informacji o obywatelu i przemieszczaniu się środków transportu o numerach, wymienionych w komunikatach IE-599. Nie odnotowano również informacji o wwozie  towarów  na adres wskazanego obywatela, jak również informacji o objęciu  towarów  procedurą celną, gdzie odbiorcą/nadawcą/przewoźnikiem/zgłaszającym miał być wskazany obywatel. Brak było informacji o imporcie  towarów - słuchawek w ilości przedstawionej w polskich deklaracjach eksportowych. Spółka złożyła sprostowanie komunikatu IE-599 w zakresie eksportu  towaru  na podstawie jednej z faktur, poprzez zmianę kraju przeznaczenia  towaru  z Białorusi na Ukrainę. Z zeznań złożonych przez członków zarządu spółki wynikało, że zamawiającym  towar był obywatel Ukrainy M. S. posługujący się paszportem ukraińskim. M. S. nie został odnotowany na polskich przejściach granicznych.
Ponad 90% wartości netto wszystkich zadeklarowanych za dany okres nabyć stanowiły transakcje dostaw (od podmiotów krajowych) słuchawek bezprzewodowych. W toku kontroli podatkowej podjęto również czynności zmierzające do sprawdzenia transakcji dostaw (nabyć) słuchawek bezprzewodowych od podmiotów krajowych (tj. czynności zmierzających do przesłuchania osób reprezentujących krajowych kontrahentów - dostawców słuchawek).
Mając na względzie powyższe okoliczności NSA w pełni podzielił stanowisko, co do istnienia przesłanek usprawiedliwiających przedłużenie terminu zwrotu VAT w myśl art. 87 ust. 2 zd. 2 ustawy o VAT.  Sąd wskazał, że na dzień przedłużenia terminu zwrotu otwarta pozostawała zarówno kwestia eksportu spornego  towaru  na terytorium Ukrainy, jak i rola wskazanych przez spółkę osób - odbiorcy  towaru   i zamawiającego  towar.

2. Wyrok NSA z 27 kwietnia 2020 roku, syg. I FSK 514/20 

NSA zgodził się ze stanowiskiem organu podatkowego, który odmówił przywrócenia terminu na złożenie odwołania z uwagi na nie uprawdopodobnienie przez podatniczkę braku winy w jego uchybieniu. NSA zauważył, że podatnik powołujący się na stan zdrowia powinien przekonująco i wiarygodnie wskazać, że problemy zdrowotne uniemożliwiły terminowe złożenie odwołania. Sąd potwierdził także, że fiskus może ocenić, czy zaświadczenie lekarskie spełnia przesłanki przywrócenia terminu. 
Sprawa dotyczyła następującej kwestii: 
Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2019 roku, DIAS odmówił uwzględnienia żądania strony o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania uznając, że nie uprawdopodobniła ona braku winy w uchybieniu terminowi.
Wyrokiem z dnia 30 października 2019 r., I SA/Kr 895/19, WSA w Krakowie uchylił ww. postanowienie DIAS. Sąd pierwszej instancji, uchylając rozstrzygnięcie organu, argumentował, że DIAS błędnie uznał, iż zaświadczenie lekarskie nie może stanowić podstawy uprawdopodobnienia braku zawinienia strony w złożeniu odwołania po terminie ustawowym. Organ nie wyjaśnił bowiem kwestii wpływu choroby skarżącej na faktyczną niemożność wniesienia odwołania, a także bez wyjaśnienia przyjął tezę, iż mogła ona z pewnością wyręczyć się inną osobą. 
NSA przychylił się do stanowiska DIAS. Za prawidłowy i znajdujący oparcie w art. 162 § 1 Ordynacji podatkowej uznał wniosek DIAS, iż skarżąca nie uprawdopodobniła, by w rozpatrywanym przypadku, mimo należytej dbałości o własne sprawy i przy dołożeniu największego w danych warunkach wysiłku, była pozbawiona możliwości terminowego wniesienia odwołania. W treści wniosku strona jedynie lakonicznie powołała się na pogarszający się stan zdrowia, który nie pozwalał na wysłanie pisma na poczcie lub jego złożenie w urzędzie skarbowym. Przedłożone zaświadczenie lekarskie stwierdzało zaś, że skarżąca była “niezdolna do czynności prawnych w dniu 15.04.2019 z powodu stanu zdrowia”. Pomijając sposób sformułowania przedmiotowego zaświadczenia i fakt, że stwierdzenie niezdolności do czynności prawnych (jako odnoszące się do określonej konstrukcji prawnej), nie należy do kompetencji lekarza rodzinnego, to z samego brzmienia przedłożonego dokumentu nie można wywieść, by stan zdrowia skarżącej wykluczał dokonanie materialno-technicznej czynności w postaci wysłania bądź złożenia pisma. Strona w żaden sposób nie rozwinęła natomiast argumentacji dotyczącej jej problemów zdrowotnych, nie opisała okoliczności im towarzyszących i nie wyjaśniła, co w istocie spowodowało niemożność wniesienia pisma w dniu, w którym je sporządziła. Nie wskazała w końcu, czy mogła skorzystać z pomocy innych osób. Samo zaś powołanie się na chorobę bez wskazania jej rodzaju i uwiarygodnienia braku możliwości wyręczenia się inną osobą jest niewystarczające do wykazania braku zawinienia w opóźnieniu.
NSA wskazał, że nie jest rolą organu poszukiwanie argumentów, czy też gromadzenie dowodów na poparcie braku winy w uchybieniu terminu. Oznaczałoby to w istocie przerzucenie ciężaru uprawdopodobnienia przesłanki przywrócenia terminu na organ, w sytuacji, gdy ciężar ten - zgodnie z art. 162 § 1 Ordynacji podatkowej - spoczywa na wnioskodawcy. Z treści samego przepisu art. 162 § 1 o.p. wynika jednoznacznie, że to strona powinna uwiarygodnić stosowną argumentacją swoją staranność oraz okoliczność, że przeszkoda była od niej niezależna.

3. Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 27 lutego 2020 roku, sygn. I SA/Go 826/19

Sąd uznał, że jeśli czynności podatnika nie stanowią nadużycia prawa, lecz są wynikiem błędnej wykładni, czy też omyłki, zasada proporcjonalności sprzeciwia się pozbawieniu podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego. Sąd orzekł w sprawie, będąc związany wyrokiem NSA z 28 maja 2019 roku o sygn. akt  I FSK 106/17. 
Sprawa dotyczyła następującej kwestii: 
Ogan podatkowy odmówił Gminie stwierdzenia nadpłaty wskazując, że termin do korekty podatku za miesiące od stycznia do grudnia 2010 r. upłynął z dniem 31 grudnia 2014 roku, na mocy art. 86 ust. 13  ustawy o VAT. Dyrektor Izby Skarbowej utrzymał w mocy decyzję organu I instancji, podzielając stanowisko w niej zawarte.
Zdaniem Sądu, istotna w sprawie jest ocena czy Gmina była należycie starannym podatnikiem. Sąd uznał, że od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o VAT do momentu wydania przez TSUE wyroku z 29 września 2015 r. (C-276/14) prawnopodatkowy status gminnych jednostek budżetowych budził liczne wątpliwości i doprowadził do błędnej praktyki stosowania prawa przez organy podatkowe uznającej samorządowe jednostki budżetowe za odrębnych podatników VAT. Potwierdzeniem i unaocznieniem tej błędnej praktyki była m.in. treść wydawanych i publikowanych na stronach ministerialnych komunikatów dotyczących samorządowych jednostek organizacyjnych. Gmina dokonywała rozliczeń podatkowych w sposób zgodny z wadliwą praktyką, ustaloną i aprobowaną przez organy podatkowe. Nie kwestionowano poprawności deklaracji VAT-7 składanych odrębnie przez Gminę i jej jednostki organizacyjne z uwagi na brak samodzielności tych jednostek. Sąd uznał, że organy podatkowe niesłusznie nie uwzględniły tych przyczyn opóźnienia złożenia korekty. Prawo podatnika do odliczenia podatku naliczonego nie może być ograniczone takim samym terminem, jak prawo podatnika, który nie skorzystał z możliwości odliczenia podatku naliczonego z uwagi na np. swoje niedbalstwo. Jeżeli czynności podatnika nie stanowią nadużycia prawa lecz są wynikiem błędnej wykładni, czy też omyłki, zasada proporcjonalności sprzeciwia się pozbawieniu podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego. 

4. Wyrok WSA w Poznaniu z 11 marca 2020 roku, sygn. I SA/Po 13/20

Sąd uznał, że zmiana polegająca na uzyskaniu przez jednostkę organizacyjną Powiatu statusu podatnika VAT czynnego, a tym samym rozpoczęcie wykonywania przez jednostkę organizacyjną Powiatu czynności opodatkowanych VAT w zakresie odpłatnego udostępniania sali sportowej, na podstawie zawieranych umów cywilnoprawnych, stanowi “zmianę prawa do odliczenia  podatku  naliczonego”. Co oznacza, że Powiat ma prawo do dokonywania odliczenia po 1/10 podatku naliczonego związanego z inwestycją sali sportowej.
Sprawa dotyczyła następującej kwestii: 
Powiat jest zarejestrowanym  czynnym podatnikiem VAT. Zrealizował zadanie inwestycyjne w postaci wybudowania sali sportowej. Budowa sali została zrealizowana na gruncie będącym w trwałym zarządzie powołanej przez Powiat jednostki budżetowej (jednostki organizacyjnej Powiatu), tj. Zespołu Szkół. Niemniej to Powiat w zakresie budowy sali był inwestorem. 
Sala od momentu, od którego jest użytkowana, wykorzystywana jest przez Zespół Szkół jednocześnie do czynności odpłatnych oraz nieodpłatnych. Przychody związane z wykorzystaniem sali ZS (Powiat za pośrednictwem ZS) uzyskuje od marca 2011 r. (a więc od roku, w którym nastąpiło formalne oddanie sali do użytkowania i rozpoczęcie faktycznego wykorzystywania sali).
Z uwagi na jednoznaczną dotychczas praktykę organów podatkowych i sądów administracyjnych ZS był traktowany jako jednostka organizacyjna o odrębnym od Powiatu statusie na gruncie podatku VAT i  posiadał status podatnika zwolnionego podmiotowo z VAT, w oparciu o regulację art. 113. W konsekwencji ZS  nie rozliczał podatku należnego w odniesieniu do uzyskiwanych przychodów (generowanego obrotu), w tym przychodów związanych z odpłatnymi czynnościami związanymi z salą (generowanego obrotu związanego z odpłatnym wykorzystaniem sali).
W 2013 roku, z uwagi na uchwałę NSA z 24 czerwca 2013 roku (sygn.  I FPS 1/13), zgodnie z którą gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami VAT, Powiat wystosował wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej. Powiat zajął stanowisko, zgodnie z którym powiatowe jednostki budżetowe (powołane przez Powiat) nie są odrębnymi od Powiatu podatnikami VAT. Potwierdzenie prawidłowości tego stanowiska w ocenie Powiatu powodowałoby de facto potwierdzenie możliwości (prawa) dokonania odliczenia przez Powiat podatku naliczonego związanego z inwestycją.
Dyrektor Izby Skarbowej, w interpretacji indywidualnej, uznał stanowisko Powiatu za nieprawidłowe.
Sąd stwierdził, że charakter dóbr, z którymi związane są sporne wydatki, wskazuje na możliwość wykorzystania tych dóbr dla celów opodatkowanych. Działalność jednostek samorządu terytorialnego w zakresie realizacji zadań własnych dotyczących zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty (w tym kultury, sportu) nie wiąże się z wykonywaniem prerogatyw władztwa publicznego, gdyż nie jest prowadzona na zasadzie wyłączności przez sektor publiczny, a może być wykonywana przez te jednostki samodzielnie (bezpośrednio) lub za pośrednictwem powoływanych przez nie podmiotów (np. samorządowe jednostki kultury). W konsekwencji, zmiana polegająca na uzyskaniu przez jednostkę organizacyjną Powiatu (tj. ZS) statusu podatnika VAT czynnego, a tym samym rozpoczęcie wykonywania przez jednostkę organizacyjną Powiatu (tj. ZS) czynności opodatkowanych VAT w zakresie odpłatnego udostępniania sali sportowej, na podstawie zawieranych umów cywilnoprawnych, stanowi “zmianę prawa do odliczenia  podatku  naliczonego” w rozumieniu art. 91 ust. 7 ustawy o VAT, uprawniającą Powiat do dokonywania odliczenia po 1/10  podatku  naliczonego związanego z inwestycją sali sportowej za styczeń roku następnego po roku, za który dokonuje się korekty, do końca 10-letniego okresu korekty, gdzie pierwszym rokiem, za który takie odliczenie Powiatowi przysługuje jest rok zmiany i uzyskania przez ZS statusu podatnika VAT czynnego (a więc 2014 rok).  

5. Wyrok WSA w Rzeszowie z 5 marca 2020 roku I SA /Rz 900/19 

Gmina nie działa jako podatnik VAT prowadzący działalność gospodarczą, lecz organ władzy publicznej, realizując władztwo publiczne w ramach pewnego wycinka zadań własnych (usuwanie z terenu gminy wyrobów zawierających azbest) w sposób charakterystyczny dla organu publicznego. 
Spór dotyczył następującej kwestii:
Gmina jest podatnikiem VAT. Stara się o dofinansowanie zadania: “Ogólnopolski program finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest”. Zadanie jest finansowane w 85% ze środków NFOSiGW oraz z WFOSiGW, a pozostałą kwotę pokrywa Urząd Gminy z budżetu. Mieszkaniec nie ponosi żadnych kosztów. Wykonawca, który został wyłoniony w drodze zapytania ofertowego wystawi na Gminę jedną fakturę na całość zadania. Dotacja stanowi dopłatę do ogólnej działalności Gminy, środki będą stanowiły refundację poniesionych wydatków na utylizację wyrobów zawierających azbest. Dotacja na realizację w/w zadania będzie przyjęta jako dochód w budżecie Gminy i będzie wydatkowana jako środki pochodzące z budżetu Gminy. Osoby fizyczne, przedsiębiorcy z terenu Gminy, osoby prawne zakwalifikowane do zadania nie otrzymają żadnych środków finansowych.
Gmina stanęła na stanowisku, że wykonując program usuwania azbestu nie działa w charakterze podatnika VAT. W odniesieniu do zadań własnych Gminy w zakresie ochrony środowiska Gmina nie może zostać uznana za działającą jak przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą. Jest organem władzy publicznej i prowadzi program usuwania azbestu w ramach realizacji zadań własnych. Ewentualny pobór przez Gminę opłat od mieszkańców nie ma charakteru komercyjnego.
W interpretacji indywidualnej Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że stanowisko Gminy jest nieprawidłowe. Uznał, że Gmina dokonuje czynności podlegających opodatkowaniu  podatkiem  VAT, tj. odsprzedaży usług zakupionych przez Gminę od wyspecjalizowanego podmiotu na rzecz osób fizycznych/przedsiębiorców, będących właścicielami nieruchomości, biorących udział w projekcie. W opisanym zdarzeniu przyszłym, w ocenie organu, nie mamy do czynienia z realizacją zadań własnych przez Gminę w charakterze organu władzy publicznej. 
W ocenie Sądu, Gmina nie działa jako podatnik podatku VAT prowadzący działalność gospodarczą, lecz organ władzy publicznej, realizując władztwo publiczne w ramach pewnego wycinka zadań własnych (usuwanie z terenu gminy wyrobów zawierających azbest) w sposób charakterystyczny dla organu publicznego. W tym obszarze swojej działalności sektorowej nie występuje w charakterze przedsiębiorcy świadczącego usługi w warunkach rynkowych (komercyjnych), skierowanych do nieograniczonego grona zainteresowanych, lecz tylko tych podmiotów (mieszkańców, przedsiębiorców), którzy na swoich nieruchomościach mają jeszcze wyroby zawierające azbest, a chcą się ich pozbyć. Wykonuje spoczywający na niej publicznoprawny obowiązek ochrony środowiska poprzez eliminowanie azbestu (odpadu niebezpiecznego) z terenu gminy. Finansowanie takiej działalności jest zaś zadaniem własnym gmin, określonym w art. 403 ust. 2 i 3 ustawy - Prawo ochrony środowiska. 

6. Wyrok WSA w Szczecinie z 27 lutego 2020 roku, sygn. I SA/Sz 864/19

Sąd potwierdził prawidłowość wydania decyzji przez naczelnika urzędu skarbowego dotyczącą nałożenia dodatkowego zobowiązania w VAT w wysokości 30% w przypadku braku korekty podstawy opodatkowania i podatku należnego. Przepisy pozwalały wymierzyć sankcję, a art.89b ust. 6 ustawy o VAT miał zastosowanie do okresów rozliczeniowych przypadających przed 1 stycznia 2017 roku. 
Spór dotyczył nałożenia na Spółkę na podstawie art. 89b ust. 6 ustawy o VAT dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% kwoty podatku, wynikającego z nieuregulowanej faktury, który nie został skorygowany w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu jej płatności.
Sąd podzielił stanowisko organu, że na przeszkodzie nałożenia na spółkę przedmiotowego dodatkowego zobowiązania nie stał fakt, że w dacie podejmowania decyzji przez organ I instancji ww. przepis już nie obowiązywał (uchylenie z dniem 1 stycznia 2017 roku), gdyż na mocy ustawy z dnia 1 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw ustawodawca 
w art. 12 zadecydował, że do okresów rozliczeniowych przypadających przed dniem 1 stycznia 2017 roku (data wejścia ustawy w życie) przepis art. 89b ust. 6 ustawy zmienianej w art. 1 stosuje się w brzmieniu dotychczasowym.
Bezspornie decyzja ustalająca dodatkowe zobowiązanie ma charakter konstytutywny. Jednakże zdarzeniem, z którym przepisy u.p.t.u. wiążą obowiązek poniesienia dodatkowego zobowiązania podatkowego, dając jednocześnie organowi podatkowemu prawo do dokonania ustalenia tego zobowiązania, jest niewątpliwie brak dokonania przez dłużnika korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej 
z nieuregulowanej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu jej płatności.

7. Wyrok NSA z 23 marca 2020 roku, sygn. akt I FSK 83/20

NSA uznał, że okoliczności sprawy świadczyły o tym, że podatnik co najmniej godził się na nierzetelność otrzymywanych faktur w zakresie podmiotu uwidocznionego jako dostawca towaru, a niedochowanie należytej staranności potwierdzały braki w zakresie dokumentacji dotyczącej dostaw towarów, a także uchybienia w prowadzeniu ewidencji magazynowej. 
Spór dotyczył oceny dobrej wiary podatnika w dokonywanych transakcjach łańcuchowych.
Podatnik prowadząc hurtową sprzedaż obuwia i torebek dokonywał odliczeń w zakresie VAT na podstawie faktur wystawionych przez rzekomych dostawców towaru. Dostawcy skarżącego nie mogli dokonać skutecznego przeniesienia prawa do rozporządzania towarami na swoich odbiorców, gdyż podmioty te jako swoich kontrahentów (dostawców) w łańcuchu dostaw wskazywały firmy, które nie prowadziły rzeczywistej działalności gospodarczej lub zaprzeczały dostawom bądź kwestionując dostawy wskazywały na możliwość sfałszowania faktur z wykorzystaniem ich danych. Sąd uznał, że okoliczności sprawy świadczą o tym, iż Podatnik co najmniej godził się na nierzetelność otrzymywanych faktur w zakresie podmiotu uwidocznionego jako dostawca towaru. Tym samym uwierzytelniał transakcje obrotu towarem na kolejnym etapie łańcucha dostaw, legalizując jego pochodzenie.
Niedochowanie należytej staranności Podatnika potwierdzały w szczególności braki w zakresie dokumentacji dotyczącej dostaw towarów, a także uchybienia w prowadzeniu ewidencji magazynowej. Nie stwierdzono istnienia jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego posiadanie towarów przez dostawców figurujących na fakturach zakupu. Podatnik wyjaśniał, że otrzymywał towar od nieznanych mu kierowców, nie będących pracownikami firm, które zgodnie z fakturami miały być dostawcami. Podatnik nie przedłożył również dokumentacji, z której wynikałoby, jaki rodzaj obuwia miał być przedmiotem poszczególnych transakcji. Wydaniu towaru przez dostawców nie towarzyszyła żadna dokumentacja (wydania z magazynu WZ, przekazania przewoźnikowi do przewozu lub inne). Odbiór miał być kwitowany w zeszytach kierowców. 
Spółka wskazała, że w większości przypadków towar był przywożony od in...