Zmiany w podatku VAT w 2022 roku

I. Ustawa z 29 października 2021 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw

1. Grupa VAT (art.14 pkt 1 – 4, 11 – 16, 18 ustawy zmieniającej)

Ustawa ta wprowadza nowe rozwiązanie dotyczące tzw. grupy VAT.

Uwaga:  Zmiany te wejdą w życie 1 lipca 2022 roku (art.89 pkt 3 ustawy zmieniającej).

Celem wprowadzenia nowych przepisów jest umożliwienie podmiotom powiązanym finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie wspólnego rozliczania dla potrzeb podatku od towarów i usług. Rozwiązanie to ma charakter dobrowolny pozwalając na samodzielną decyzję przedsiębiorstw co do woli z jego skorzystania. Grupa VAT znacznie uprości rozliczenia pomiędzy jej członkami oraz zwiększy efektywność finansową współpracy z innymi podmiotami z grupy (w przypadku np. podmiotów prowadzących działalność zwolnioną z VAT). 
Zmiany w ustawie o VAT wprowadzające grupy VAT to: 

• Art. 2 w pkt 47 i 48 ustawy o VAT: regulacje te definiują pojęcia grupy VAT oraz przedstawiciela grupy VAT. 
• Art. 3 ust. 7 ustawy o VAT: Regulacja wskazuje naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem grupy VAT. Jest nim naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla przedstawiciela grupy VAT 

Dział II rozdział 2b - art. 8c-8e ustawy o VAT 

Ważne: Dostawy towarów i świadczenie usług pomiędzy podmiotami należącymi do tej grupy nie będą stanowiły czynności podlegających opodatkowaniu (art. 8c ust. 1 ustawy o VAT). Oznacza to neutralność podatkową wewnątrz grupy VAT.

Grupa VAT to grupa podmiotów powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, zarejestrowana jako podatnik podatku.
Podatników uważa się za powiązanych finansowo, jeżeli jeden z podatników będących członkiem grupy VAT posiada bezpośrednio ponad 50% udziałów (akcji) w kapitale zakładowym lub ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub ponad 50% prawa do udziału w zysku, każdego z pozostałych podatników będących członkami tej grupy (art.15a ust. 3).
Podatników uważa się za powiązanych ekonomicznie, jeżeli:

1. przedmiot głównej działalności członków grupy VAT ma taki sam charakter lub
2. rodzaje działalności prowadzonej przez członków grupy VAT uzupełniają się i są współzależne, lub
3. członek grupy VAT prowadzi działalność, z której w całości lub w dużej mierze korzystają inni członkowie grupy VAT (art.15a ust. 4).

Podatników uważa się za powiązanych organizacyjnie, jeżeli:

1. prawnie lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio, znajdują się pod wspólnym kierownictwem, lub
2. organizują swoje działania całkowicie lub częściowo w porozumieniu (art.15a ust. 5).

Przedstawiciel grupy VAT to podmiot reprezentujący grupę VAT w  zakresie obowiązków tej grupy. Najważniejsze zasady to:

• Dostawy towarów i świadczenie usług przez podmiot należący do tej grupy w stosunku do podmiotu do niej nienależącego uważa się za dokonane przez tę grupę (art. 8c ust. 2). Dostawy towarów i świadczenie usług na rzecz podmiotu należącego do grupy VAT przez podmiot do niej nienależący uważa się za dokonane na rzecz tej grupy (art. 8c ust. 3). Dostawy towarów i świadczenie usług przez oddział będący członkiem grupy VAT na rzecz podatnika nieposiadającego siedziby na terytorium kraju, który utworzył ten oddział, lub innego oddziału tego podatnika położonego poza terytorium kraju uważa się za dokonane przez grupę VAT na rzecz podmiotu, który do niej nie należy (art. 8c ust. 4). 
• Dostawy towarów i świadczenie usług na rzecz oddziału będącego członkiem grupy VAT przez podatnika nieposiadającego siedziby na terytorium kraju, który utworzył ten oddział lub innego oddziału tego podatnika położonego poza terytorium kraju uważa się za dokonane na rzecz grupy VAT przez podmiot spoza tej grupy (art. 8c ust. 5). 
• Dostawy towarów i świadczenie usług na rzecz oddziału będącego członkiem grupy VAT, utworzonej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, przez podatnika posiadającego siedzibę na terytorium kraju, który utworzył ten oddział, uważa się za dokonane na rzecz tej grupy VAT (art. 8c ust. 6). 
• Dostawy towarów i świadczenie usług przez oddział będący członkiem grupy VAT, utworzonej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, na rzecz podatnika posiadającego siedzibę na terytorium kraju, który utworzył ten oddział, uważa się za dokonane przez tę grupę VAT (art. 8c ust. 7).

Co istotne, Grupę VAT mogą utworzyć podatnicy:

1. posiadający siedzibę na terytorium kraju lub
2. nieposiadający siedziby na terytorium kraju, w zakresie, w jakim prowadzą działalność gospodarczą na terytorium kraju za pośrednictwem oddziału położonego na terytorium kraju (art.15a ust. 2).

Należy także pamiętać, że podmiot może być członkiem tylko jednej grupy VAT (art. 15a ust. 7), a grupa VAT nie może być członkiem innej grupy VAT, co ma uniemożliwić tworzenie wielostopniowych struktur (art. 15a ust. 8). W trakcie trwania grupa VAT nie może być rozszerzona o inne podmioty, ani pomniejszona o którykolwiek z podmiotów wchodzących w jej skład (art. 15a ust. 9). W celu utworzenia grupy VAT grupa podatników zawiera w formie pisemnej umowę o jej utworzeniu (art. 15a ust. 10). Umowa ta wskazuje: nazwę podatnika zawierającą dodatkowe oznaczenie „grupa VAT” lub „GV”, podmioty tworzące grupę VAT oraz wysokość ich kapitału zakładowego, wskazuje który z podmiotów będzie przedstawicielem grupy VAT, informuje o udziałowcach (akcjonariuszach) i wysokość ich udziału w kapitale zakładowym podmiotów tworzących grupę VAT, posiadających ponad 50% udziałów (akcji) tych podmiotów, określa czas trwania grupy VAT (nie krótszy niż 3 lata). Co ma stanowić gwarancję stabilności szczególnego podmiotu jakim jest grupa VAT. Grupa VAT jako podatnik musi wypełniać określone obowiązki stąd wskazane jest określenie, kto konkretnie będzie odpowiedzialny za ich wypełnianie.
W związku z tym, że grupa VAT to w naszym systemie podatkowym zupełnie nowe rozwiązanie, które będzie obowiązywało za pół roku i które wprowadza wiele nowych przepisów i zasad, to przed wejsciem w życie omówimy szczegółowo zasady dotyczące grupy VAT.   

2. Opodatkowanie przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność (art.14 pkt 5 ustawy zmieniającej)

Art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 roku stanowi, że obowiązek podatkowy powstaje z  chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z  tytułu przeniesienia z  nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w  imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.
Zgodnie z art.  76 ustawy zmieniającej, w przypadku otrzymania od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie, które miało miejsce przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepis art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy zmienianej w art. 14, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, 
z wyłączeniem przypadków, gdy podatek z tego tytułu został rozliczony przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Zgodnie z nowymi regulacjami, od 1 stycznia 2022 roku, opłaty z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności podlegają VAT. Obowiązek podatkowy powstanie z momentem otrzymania każdej opłaty rocznej lub części (np. raty) czy też całości zapłaty i będzie dotyczył otrzymanej kwoty. 
Powyższe zmiany wynikają z potrzeby dostosowania polskich regulacji w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT do wyroku TSUE wydanego w sprawie  C-604/19 (Gmina Wrocław). Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 25 02.2021 r. w sprawie C 604/1 wskazał, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność stanowi dostawę towarów, a w związku z tym opłata uiszczana przez właścicieli z tego tytułu podlega opodatkowaniu VAT.

Przykład
Gmina dokonała przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność, decyzją administracyjną z maja 2021 roku, a opłatę rozłożono na raty. Zmiana przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oznacza, że Gmina powinna opodatkować VAT raty otrzymane po 31 grudnia 2021 roku, z  chwilą ich otrzymania.

3. Opodatkowanie usług finansowych (art.14  pkt 7 ustawy zmieniającej)

Ustawodawca, w art. 43 ust. 1 pkt 22-24 ustawy o VAT, zaproponował wprowadzenie opcji opodatkowania usług finansowych. 

Ważne:  Opcja opodatkowania nie dotyczy usług ubezpieczeniowych.

Usługi finansowe świadczone na rzecz klientów detalicznych (osób fizycznych niebędących podatnikami) będą nadal zwolnione od podatku. 
Ustawodawca wprowadził w Polsce możliwości wyboru przez podatnika opodatkowania wykonywanych przez niego usług finansowych wyłącznie na rzecz podatników VAT (B2B). Przyznanie podatnikom możliwości wyboru opodatkowania usług finansowych ma na celu zapewnienie większej neutralności VAT w sektorze finansowym, co mogłoby stanowić dodatkową zachętę do lokowania w Polsce nowych inwestycji podmiotów z branży finansowej. 
Podatnik wybierający opodatkowanie usług finansowych, będzie zobowiązany do opodatkowania wszystkich świadczonych przez niego na rzecz podatników VAT usług wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38, 39, 40, 40a oraz pkt 41, tj.:

• transakcji, łącznie z pośrednictwem, dotyczących walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy,
• zarządzania funduszami,
• usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usług pośrednictwa 
• w świadczeniu tych usług oraz zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę,
• usług w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usług pośrednictwa 
• w świadczeniu tych usług, a także zarządzania gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę,
• usług w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usług pośrednictwa w świadczeniu tych usług,
• usług, w tym także usług pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w spółkach lub w innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają osobowość prawną,
• usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe, oraz usług pośrednictwa w tym zakresie.

Uwaga: Nie będzie możliwa rezygnacja ze zwolnienia w odniesieniu tylko do wybranych rodzajów usług, np. usług udzielania kredytów, a do pozostałych stosowanie zwolnienia od podatku. 

Podatnik dokonujący wyboru opodatkowania usług finansowych będzie związany takim wyborem przez okres co najmniej 2 lat. Warunkiem stosowania opodatkowania usług finansowych będzie zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego o wyborze opodatkowania tych usług oraz zarejestrowanie takiego podatnika jako podatnika VAT czynnego. 
Po upływie 2 lat, w trakcie których podatnik stosował opodatkowanie, możliwy byłby powrót do stosowania zwolnienia. Warunkiem ponownego skorzystania ze zwolnień od podatku w przypadku usług finansowych będzie złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego stosownego pisemnego zawiadomienia, przed początkiem okresu rozliczeniowego od którego podatnik chce ponownie skorzystać ze zwolnień. Również w tym ostatnim przypadku, tj. rezygnacji z opodatkowania i ponownego skorzystania ze zwolnień od podatku w przypadku usług finansowych, przewiduje się obowiązek korzystania ze zwolnień przez okres 2 lat, licząc od początku okresu rozliczeniowego, od którego podatnik ponownie skorzystał ze zwolnień.

4. 15 dniowy zwrot VAT (art.14 pkt 10 lit. c ustawy zmieniającej)

W ramach tzw. Polskiego Ładu Ministerstwo Finansów wprowadziło szybszy, 15 dniowy zwrot podatku VAT. Programem nazwanym Podatnik Bezgotówkowy resort finansów chce promować płatności bezgotówkowe, a jedną z preferencji dla podatnika bezgotówkowego ma być zwrot VAT w 15 dni po spełnieniu szeregu warunków.
Zgodnie z art. 87 ust. 6d ustawy o VAT, urząd skarbowy jest obowiązany dokonać zwrotu różnicy podatku, o której mowa w ust. 2, w terminie 15 dni, licząc od dnia:

1. w którym upłynął termin do złożenia deklaracji, o której mowa w art. 99 ust. 1–3, w przypadku złożenia:
   a) deklaracji, w której podatnik wykazał zwrot różnicy podatku,
   b)  korekty deklaracji, w której podatnik wykazał zwrot różnicy podatku, jeżeli jej złożenie nastąpiło przed upływem terminu do złożenia deklaracji;
2. złożenia korekty deklaracji, w której podatnik wykazał zwrot różnicy podatku, jeżeli jej złożenie nastąpiło po upływie terminu do złożenia deklaracji.

Przepis ten (na mocy ust. 6e) stosuje się w przypadku, gdy łącznie spełnione są następujące warunki:

1. za trzy kolejne okresy rozliczeniowe, a w przypadku podatnika, o którym mowa w art. 99 ust. 2 i 3, za jeden okres rozliczeniowy, poprzedzające bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który podatnik występuje z wnioskiem o zwrot, udział procentowy:
   a) łącznej wartości sprzedaży wraz z podatkiem zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących, o których mowa w pkt 4 lit. a tiret trzecie, w danym okresie rozliczeniowym w  całkowitej wartości sprzedaży wraz z podatkiem dokonanej przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym, był nie niższy niż 80%,
   b) otrzymanych płatności zrealizowanych z wykorzystaniem instrumentów płatniczych, w tym również przy użyciu usługi polecenia przelewu w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych z  tytułu sprzedaży wraz z  podatkiem, zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących, o  których mowa w pkt 4 lit. a tiret trzecie, dokumentowanej paragonami z oznaczeniem, z  którego wynika, że płatność została dokonana przy użyciu karty płatniczej, przez wykonanie płatności mobilnej lub polecenia przelewu, zgodnym z formą otrzymanej płatności, w stosunku do łącznej wartości sprzedaży wraz z podatkiem zaewidencjonowanej przy zastosowaniu tych kas w danym okresie rozliczeniowym, był nie niższy niż 80% (w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. - nie niższy niż 65%, co wynika z art. 146k ustawy o VAT);
2. przez kolejne 12 miesięcy poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który podatnik występuje z wnioskiem o zwrot, łączna wartość sprzedaży wraz z podatkiem, zaewidencjonowanej przez tego podatnika przy zastosowaniu kas rejestrujących, o których mowa w pkt 4 lit. a tiret trzecie, za każdy okres rozliczeniowy była nie niższa niż 50 tys. zł;
3. za okres, w rozliczeniu za który podatnik występuje z wnioskiem o zwrot:
   a) kwota różnicy podatku, o której mowa w ust. 2, wykazana przez podatnika nie przekracza dwukrotnej wysokości podatku wynikającego u tego podatnika ze sprzedaży zaewidencjonowanej w okresie rozliczeniowym przy zastosowaniu kas rejestrujących, o których mowa w pkt 4 lit. a tiret trzecie,
   b) kwota podatku naliczonego lub różnicy podatku, o której mowa w ust. 1, nierozliczona w poprzednich okresach rozliczeniowych i wykazana w  deklaracji nie przekracza 3000 zł,
   c) w przypadku, o którym mowa w ust. 6d pkt 1 lit. a, podatnik złożył deklarację przed upływem terminu do jej złożenia;
4. podatnik przez kolejne:
   a) 12 miesięcy poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot:
   -    był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
   -    składał za każdy okres rozliczeniowy deklaracje, o których mowa w art. 99 ust. 1–3,
   -    prowadził ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu wyłącznie kas rejestrujących, które umożliwiają połączenie i przesyłanie danych między kasą rejestrującą a Centralnym Repozytorium Kas, określone w art. 111a ust. 3,
   b) 3 miesiące poprzedzające bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot, posiadał rachunek rozliczeniowy lub imienny rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, zawarty w wykazie, o którym mowa w art. 96b ust. 1.

5. Deklaracje kwartalne (art.14 pkt 17 ustawy zmieniającej)

Od 1 stycznia 2022 roku art. 99 ust. 3 brzmi: Deklaracje podatkowe, o których mowa w ust. 2, mogą, po uprzednim zawiadomieniu na piśmie naczelnika urzędu skarbowego, najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa, składać również:

1. mali podatnicy, którzy nie wybrali metody kasowej;
2. podatnicy podlegający opodatkowaniu ryczałtem od dochodów spółek, o którym mowa w art. 28j ustawy z dnia 15 lutego 1992  r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z  2021 r. poz. 1800 i 1927), jeżeli wartość sprzedaży (wraz z  kwotą podatku) u tych podatników nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 4.000.000 euro, przy czym przeliczenia kwoty wyrażonej w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł.

Wprowadzono ponadto zapis, że ww. ust. 3 nie stosuje się do podatników w przypadku których w danym kwartale stwierdzono, że wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 19a ustawy z dnia 6 marca 2018  r. – Prawo przedsiębiorców, nie zapewniali możliwości dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, w każdym miejscu, w którym działalność gospodarcza jest faktycznie wykonywana, w szczególności w lokalu, poza lokalem przedsiębiorstwa lub w pojeździe wykorzystywanym do świadczenia usług transportu pasażerskiego (art.99 ust.3a pkt 4 ustawy o VAT).
Należy jednak pamiętać, że podatnicy, o których mowa w ust. 2 i 3, w przypadku których stwierdzono, że wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 19a ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, nie zapewniali możliwości dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego w rozumieniu ustawy 
z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych w każdym miejscu, w którym działalność gospodarcza jest faktycznie wykonywana, w szczególności w lokalu, poza lokalem przedsiębiorstwa lub w pojeździe wykorzystywanym do świadczenia usług transportu pasażerskiego, są obowiązani do składania deklaracji podatkowych za okresy miesięczne począwszy od rozliczenia za pierwszy miesiąc kwartału:

1. w którym zostało stwierdzone naruszenie tego obowiązku – jeżeli stwierdzenie naruszenia tego obowiązku nastąpiło w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału, a w przypadku gdy stwierdzenie naruszenia tego obowiązku nastąpiło w drugim miesiącu kwartału – deklaracja za pierwszy miesiąc kwartału jest składana w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po drugim miesiącu kwartału;
2. następujący po kwartale, w którym zostało stwierdzone naruszenie tego obowiązku – jeżeli stwierdzenie naruszenia tego obowiązku nastąpiło w trzecim miesiącu kwartału (art.99 ust. 3e).

Tacy podatnicy mogą składać deklaracje podatkowe za okresy kwartalne na zasadach przewidzianych w ust. 2 i 3, nie wcześniej jednak niż po upływie 6 miesięcy następujących po ostatnim miesiącu kwartału, w którym zostało stwierdzone naruszenie tego obowiązku (art.99 ust. 4b).

6. Kwota od której należy dokonywać płatności za pośrednictwem rachunku bankowego (art.22 pkt 1 ustawy zmieniającej)

Art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, od 1 stycznia 2022 roku, brzmi następująco: Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:

1. stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2. jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 8.000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Uwaga: Informujemy, że w wyniku uchwalonych przez Sejm w ostatnich dniach zmian – planowana jest z...