Zmiany w VAT w 2023 roku

Nowe rozwiązanie dotyczące tzw. grupy VAT

Art. 14 pkt 1–4, 11–16, 18 ustawy z 29 października 2021 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw 

Zgodnie z art. 20 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 roku o zmianie niektórych ustaw w celu automatyzacji załatwiania niektórych spraw przez Krajową Administrację Skarbową (ustawa przekazana do Senatu RP) przepisy dotyczące grup VAT wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2023 roku. 

Celem wprowadzenia nowych przepisów jest umożliwienie podmiotom powiązanym finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie wspólnego rozliczania dla potrzeb podatku od towarów i usług. Rozwiązanie to ma charakter dobrowolny pozwalając na samodzielną decyzję przedsiębiorstw co do woli z jego skorzystania. Grupa VAT znacznie uprości rozliczenia pomiędzy jej członkami oraz zwiększy efektywność finansową współpracy z innymi podmiotami z grupy (w przypadku np. podmiotów prowadzących działalność zwolnioną z VAT). 

Zmiany w ustawie o VAT wprowadzające grupy VAT to: 

• art. 2 w pkt 47 i 48 ustawy o VAT: regulacje te definiują pojęcia grupy VAT oraz przedstawiciela grupy VAT,
• art. 3 ust. 7 ustawy o VAT: Regulacja wskazuje naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem grupy VAT. Jest nim naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla przedstawiciela grupy VAT,
• w Dziale II rozdział 2b – art. 8c-8e ustawy o VAT 

Ważne: Dostawy towarów i świadczenie usług pomiędzy podmiotami należącymi do tej grupy nie będą stanowiły czynności podlegających opodatkowaniu (art. 8c ust. 1 ustawy o VAT). Oznacza to neutralność podatkową wewnątrz grupy VAT.

Grupa VAT to grupa podmiotów powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, zarejestrowana jako podatnik podatku. Podatników uważa się za powiązanych finansowo, jeżeli jeden z podatników będących członkiem grupy VAT posiada bezpośrednio ponad 50% udziałów (akcji) w kapitale zakładowym lub ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub ponad 50% prawa do udziału w zysku, każdego z pozostałych podatników będących członkami tej grup. 

Podatników uważa się za powiązanych ekonomicznie, jeżeli:

1. przedmiot głównej działalności członków grupy VAT ma taki sam charakter lub
2. rodzaje działalności prowadzonej przez członków grupy VAT uzupełniają się i są współzależne, lub
3. członek grupy VAT prowadzi działalność, z której w całości lub w dużej mierze korzystają inni członkowie grupy VAT.

Podatników uważa się za powiązanych organizacyjnie, jeżeli:

1. prawnie lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio, znajdują się pod wspólnym kierownictwem, lub
2. organizują swoje działania całkowicie lub częściowo w porozumieniu.

Przedstawiciel grupy VAT to podmiot reprezentujący grupę VAT w zakresie praw i obowiązków tej grupy. Najważniejsze zasady to:

• Dostawy towarów i świadczenie usług przez podmiot należący do tej grupy w stosunku do podmiotu do niej nienależącego uważa się za dokonane przez tę grupę (art. 8c ust. 2). Dostawy towarów i świadczenie usług na rzecz podmiotu należącego do grupy VAT przez podmiot do niej nienależący uważa się za dokonane na rzecz tej grupy (art. 8c ust. 3). Dostawy towarów i świadczenie usług przez oddział będący członkiem grupy VAT na rzecz podatnika nieposiadającego siedziby na terytorium kraju, który utworzył ten oddział lub innego oddziału tego podatnika położonego poza terytorium kraju uważa się za dokonane przez grupę VAT na rzecz podmiotu, który do niej nie należy (art. 8c ust. 4). 
• Dostawy towarów i świadczenie usług na rzecz oddziału będącego członkiem grupy VAT przez podatnika nieposiadającego siedziby na terytorium kraju, który utworzył ten oddział lub innego oddziału tego podatnika położonego poza terytorium kraju uważa się za dokonane na rzecz grupy VAT przez podmiot spoza tej grupy (art. 8c ust. 5). 
• Dostawy towarów i świadczenie usług na rzecz oddziału będącego członkiem grupy VAT, utworzonej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, przez podatnika posiadającego siedzibę na terytorium kraju, który utworzył ten oddział, uważa się za dokonane na rzecz tej grupy VAT (art. 8c ust. 6). 
• Dostawy towarów i świadczenie usług przez oddział będący członkiem grupy VAT, utworzonej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, na rzecz podatnika posiadającego siedzibę na terytorium kraju, który utworzył ten oddział, uważa się za dokonane przez tę grupę VAT (art. 8c ust. 7).

Co istotne, Grupę VAT mogą utworzyć podatnicy:

1. posiadający siedzibę na terytorium kraju lub
2. nieposiadający siedziby na terytorium kraju, w zakresie, w jakim prowadzą działalność gospodarczą na terytorium kraju za pośrednictwem oddziału położonego na terytorium kraju.

Należy także pamiętać, że podmiot może być członkiem tylko jednej grupy VAT (art. 15a ust. 7), a grupa VAT nie może być członkiem innej grupy VAT, co ma uniemożliwić tworzenie wielostopniowych struktur (art. 15a ust. 8). W trakcie trwania grupa VAT nie może być rozszerzona o inne podmioty, ani pomniejszona o którykolwiek z podmiotów wchodzących w jej skład (art. 15a ust. 9). W celu utworzenia grupy VAT grupa podatników zawiera w formie pisemnej umowę o jej utworzeniu (art. 15a ust. 10). Umowa ta wskazuje: nazwę podatnika zawierającą dodatkowe oznaczenie „grupa VAT” lub „GV”, podmioty tworzące grupę VAT oraz wysokość ich kapitału zakładowego, wskazuje który z podmiotów będzie przedstawicielem grupy VAT, informac0-pje o udziałowcach (akcjonariuszach) i wysokość ich udziału w kapitale zakładowym podmiotów tworzących grupę VAT, posiadających ponad 50% udziałów (akcji) tych podmiotów, określa czas trwania grupy VAT (nie krótszy niż 3 lata). Co ma stanowić gwarancję stabilności szczególnego podmiotu jakim jest grupa VAT. Grupa VAT jako podatnik musi wypełniać określone obowiązki stąd wskazane jest określenie, kto konkretnie będzie odpowiedzialny za ich wypełnianie.

W związku z tym, że grupa VAT to w naszym systemie podatkowym zupełnie nowe rozwiązanie, które będzie obowiązywało za pół roku i które wprowadza wiele nowych przepisów i zasad, to przed wejściem w życie omówimy szczegółowo zasady dotyczące grupy VAT. 

II. Slim VAT-3 

4 sierpnia 2022 roku Minister Finansów przygotował projekt nowelizacji ustawy o VAT (i kilku innych ustaw) zwany SLIM VAT-3. Ustawodawca wskazuje, że zmiany te są kontynuacją rozpoczętego     procesu upraszczania i ułatwiania stosowania przepisów ustawy o VAT.

Najważniejsze zmiany w ustawie o VAT wynikające z art. 1 ustawy zmieniającej:

Art. 2 pkt 25 lit. a
Regulacje w zakresie podatku od towarów i usług dają podatnikom, którzy spełniają określone w art. 2 pkt 25 ustawy o VAT, kryteria do uznania ich za tzw. małych podatników. Spełnienie tego kryterium oznacza uzyskanie prawa do stosowania kasowego, zamiast powszechnie stosowanego memoriałowego, rozliczenia tego podatku oraz uzyskanie prawa do stosowania rozliczeń kwartalnych w VAT.
Planowane jest podwyższenie limitu wartości sprzedaży (wraz z kwotą podatku) z 1.200.000 euro do 2.000.000 euro uprawniającego do posiadania statusu małego podatnika (co spowoduje zwiększenie liczby podatników uprawnionych do stosowania metody kasowej oraz kwartalnego rozliczenia w VAT).

Art. 22
W art. 22 w ust. 3b wyrazy „ust. 2–2d” zastępuje się wyrazami „ust. 2–2e”. 
Przepisy regulujące alokację transportu w dostawach łańcuchowych (ust. 2–2d w art. 22 ustawy o VAT) nie mają zastosowania do dostaw towarów objętych reżimem tzw. uznanego dostawcy określonym w art. 7a ust. 1 i 2 ustawy o VAT. Wynika to z faktu, że do takich transakcji zastosowanie ma szczególna reguła alokacji, zgodnie z którą wysyłka lub transport towarów są przyporządkowane dostawie dokonanej przez podatnika, który ułatwia dostawę towarów poprzez użycie interfejsu elektronicznego (np. platformy handlowej działającej w sektorze e-commerce). Ta szczególna reguła ma również zastosowanie do towarów, o których mowa w art. 22 ust. 2e ustawy o VAT, jeżeli jednocześnie są one przedmiotem dostaw objętych reżimem tzw. uznanego dostawcy. Przykładem takiej transakcji może być wewnątrzwspólnotowa sprzedaż towarów na odległość dokonywana przez podatnika nieposiadającego siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Unii Europejskiej do nabywcy na terytorium kraju za pośrednictwem (operatora) interfejsu elektronicznego ułatwiającego tę dostawę zgodnie z art. 7a ust. 2 ustawy o VAT. 

Art. 31b
Projektowany art. 31b ust. 1 będzie stanowił generalną zasadę w zakresie przeliczenia kursu waluty obcej zarówno w wystawianych fakturach korygujących in plus, jak też in minus. Kurs przyjmowany do przeliczenia kwoty korekty podstawy opodatkowania na fakturze korygującej będzie powieleniem kursu przyjmowanego dla pierwotnego rozliczenia. 
Przykładowo podatnik, który zastosował dla świadczonej usługi kurs z 1 października 2022 roku, ten sam kurs zastosuje w przypadku wystawienia faktury korygującej pierwotne rozliczenie (dotyczy to korekt in plus oraz in minus).
Natomiast w sytuacji gdy podatnik zgodnie z art. 106j ust. 3 ustawy o VAT zdecyduje się na wystawienie zbiorczej faktury korygującej, z tytułu opustu lub obniżki ceny, nie będzie wówczas musiał stosować pierwotnego kursu zastosowanego do każdej z korygowanych transakcji. Przeliczenia na złote podatnik dokona według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury korygującej (odpowiednio zastosuje kurs średni EBC) – w takim przypadku stosowany będzie jeden zbiorczy kurs do wszystkich korygowanych transakcji. 

Art. 42
W wyniku projektowanej zmiany podatnik będzie miał prawo do wykazania/skorygowania WDT w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, co uprości obowiązek korygowania tej transakcji. Zgodnie bowiem z obecnymi regulacjami, jeżeli podatnik w określonym czasie nie posiada wymaganych dokumentów potwierdzających WDT, obowiązany jest wykazać w ewidencji taką transakcję jako dostawę krajową, a po otrzymaniu dokumentów potwierdzających dokonanie WDT, podatnik ma prawo do odpowiedniego skorygowania tej transakcji i zastosowania stawki 0%.

Art. 42a–f i42h–i – zmiany te dotyczą głównie WIS i WIA. 
Najważniejsze zmiany, które nastąpią to:

•  wiążąca Informacja Stawkowa, jak też Akzyzowa (WIA) i Taryfowa (WIT) wydawane będą przez nowy organ (Dyrektora KIS),
•  przeniesienie kompetencji w zakresie WIS na Dyrektora KIS z Szefa KAS, któremu pozostanie przydzielona funkcja nadzorcza
•  rezygnacja z określania w WIS stawki dla towaru lub usługi w przypadku, gdy podatnik jest zainteresowany uzyskaniem WIS do celów innych niż stosowanie przepisów w zakresie stawek VAT
•  rozszerzenie katalogu podmiotów, które mogą wystąpić o WIS o podmioty publiczne w rozumieniu ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz zamawiających w rozumieniu ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi
•  likwidacja opłaty należnej 40 zł od wniosku o wydanie WIS; uproszczenie procedury wydawania WIS i zredukowanie obciążeń dla podatników
•  wprowadzenie obowiązku dostarczenia na żądanie organu dodatkowych dokumentów umożliwiających dokonanie właściwej klasyfikacji towaru albo usługi
•  wprowadzenie możliwości złożenia zażalenia na postanowienie o pozostawieniu wniosku o wydanie WIS bez rozpatrzenia
•  wprost będzie wynikało, że WIS wiąże organy podatkowe oraz podatnika, dla którego wydano WIS, w odniesieniu do dostawy, importu i wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów oraz świadczenia usług dokonanych w okresie od dnia następnego po dniu doręczenia WIS odpowiednio do dnia:
  • doręczenia decyzji o zmianie WIS albo decyzji o uchyleniu WIS,
  • upływu okresu ważności WIS,
  • poprzedzającego dzień, w którym WIS wygasła z mocy prawa (wskutek zmiany przepisów prawa), jeśli to wygaśnięcie nastąpiło przed upływem okresu ważności WIS.

Uwaga: Zgodnie z art. 21 lit. b ustawy zmieniającej, zmiany w zakresie konsolidacji i ujednolicenia wiążących informacji stawkowych wchodzą w życie z dniem 1 kwietnia 2023 roku

Art. 43
Projektowana zmiana w art. 43 ustawy o VAT będzie skutkować rozszerzeniem zwolnienia z podatku na usługi zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, którymi zarządzanie podlega zwolnieniu od podatku od wartości dodanej w państwach członkowskich innych niż Rzeczpospolita Polska. Taki zakres zwolnienia wynika z przepisów dyrektywy VAT. 

Art. 80 
Dodanie ust. 2 w art. 80 ustawy ma na celu wprowadzenie możliwości odstąpienia importowanych samochodów osobowych lub innych pojazdów zwolnionych z podatku VAT przed upływem trzech lat bez konieczności zapłaty stosownych należności, jeżeli niezachowanie tego terminu spowodowane będzie uzasadnionymi okolicznościami związanymi z ważnym interesem służby dyplomatycznej dotyczącym przesiedlenia uprawnionego członka personelu w celu podjęcia pracy w innym państwie (członkowskim lub w państwie trzecim) pod warunkiem jednakże, że pobyt członka personelu dyplomatycznego nie był krótszy niż 2 lata. Zmiana będzie dotyczyła członków personelu wszystkich obcych placówek dyplomatycznych i organizacji międzynarodowych, które mają siedzibę w Polsce.

Art. 86
Projektowane zmiany w art. 86 ustawy o VAT zakładają rezygnację z wymogu posiadania faktury dotyczącej WNT przy odliczaniu podatku naliczonego z tego tytułu. Po zmianie faktura nie będzie formalnym warunkiem odliczenia podatku. Spowoduje to, że podatek naliczony i należny z tytułu WNT będą zawsze rozliczane dokładnie w tym samym okresie rozliczeniowym, a w konsekwencji VAT od WNT będzie mógł być w pełni neutralny dla podatnika. Zmiana zlikwiduje konieczność monitorowania czy termin 3 miesięcy na otrzymanie faktury został przekroczony. 

Art. 86 ust. 2e oraz art. 90 ust. 8
Proponowane rozwiązanie polega na likwidacji wymogu uzgadniania prognozy proporcji lub prognozy prewspółczynnika i sporządzania protokołu przez naczelnika urzędu skarbowego. 
Podatnicy, rozpoczynający wykonywanie działalności gospodarczej, którzy w poprzednim roku podatkowym nie osiągnęli obrotu, o którym mowa w ust. 3, lub u których obrót ten w poprzednim roku podatkowym był niższy niż 30 000 zł, będą samodzielnie ustalali proporcję prognozowaną. Naczelnik urzędu skarbowego będzie zawiadamiany o proporcji przyjętej przez takiego podatnika w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ta proporcja została zastosowana po raz pierwszy, nie później jednak niż w dniu przesłania pliku JPK. Do zawiadomienia o przyjętej proporcji będą miały zastosowanie ogólne zasady dotyczące doręczeń obowiązujące na gruncie Ordynacji podatkowej, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Analogiczne zmiany zostały zaproponowane w przypadku ustalania prewspółczynika przez podatników. Zmiany w art. 90 ust. 8 oraz art. 86 ust. 2e mają na celu przyjęcie w ustawie o VAT jednolitych zasad w odniesieniu do współczynnika oraz prewspółczynnika proporcji.

Art. 87 ust. 6e, art. 146k oraz przepis przejściowy
Zmiany proponowane w art. 87 ust. 6e ustawy o VAT są związane z liberalizacją warunków szybszego zwrotu VAT dla tzw. podatników bezgotówkowych. 
Projekt ustawy przewiduje dwie formy liberalizacji warunków zwrotu: stałą oraz czasową. W zakresie stałej liberalizacji warunków zwrotu analizy przeprowadzone przez Ministerstwo Finansów oraz Krajową Administrację Skarbową wskazują na możliwość skrócenia czasu badania warunków dot. posiadania wyłącznie kas fiskalnych online lub wirtualnych oraz skrócenia czasu badania spełnienia warunku wartości sprzedaży osiąganych na tych kasach przy jednoczesnym obniżeniu progu wartości do 40 tys. zł miesięcznie.
Zmiany proponowane w art. 87 ust. 6e pkt 2 i pkt 4 polegają na obniżeniu z 12 miesięcy do 6 miesięcy okresu, który jest badany dla ustalania warunku:

• osiągania przez podatnika łącznej wartości sprzedaży wraz z podatkiem, zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących online lub wirtualnych, za każdy okres rozliczeniowy nie niższej niż 50 tys. zł (po zmianie nie niższej niż 40 tys. zł), oraz
• prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu wyłącznie kas rejestrujących, które umożliwiają połączenie i przesyłanie danych między kasą rejestrującą a Centralnym Repozytorium Kas (tzw. kasy online lub wirtualne).

Pozostałe zmiany w art. 87 ust. 6e mają charakter doprecyzowujący i są związane ze skróceniem terminu badania warunków dotyczących posiadania kas online lub wirtualnych. Obok zmian mających charakter stały przewidziano również zmiany o charakterze czasowym – umożliwiające podatnikom korzystanie z preferencji szybszego zwrotu VAT po spełnieniu wprowadzonych przejściowo (w okresie 2 lat) obniżonych progów dla 2 ekonomicznych warunków zwrotu.
Zgodnie ze zmianami do art. 146k ustawy o VAT w okresie dwóch lat od wejścia w życie zmienionych przepisów podatnik ma możliwość skorzystania z preferencyjnych warunków zwrotu VAT pod warunkiem, że:

• udział procentowy łącznej wartości sprzedaży wraz z podatkiem zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących (online lub wirtualnych), w danym okresie rozliczeniowym w całkowitej wartości sprzedaży wraz z podatkiem dokonanej przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym, był nie niższy niż 70% (po okresie dwóch lat warunek wzrośnie do wymaganych 80%),
• udział procentowy otrzymanych płatności zrealizowanych z wykorzystaniem instrumentów płatniczych, w tym również przy użyciu usługi polecenia przelewu w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, z tytułu sprzedaży wraz z podatkiem, zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących (online lub wirtualnych), dokumentowanej paragonami z oznaczeniem, z którego wynika, że płatność została dokonana przy użyciu karty płatniczej, przez wykonanie płatności mobilnej lub usługi polecenia przelewu, zgodnym z formą otrzymanej płatności, w stosunku do łącznej wartości sprzedaży wraz z podatkiem zaewidencjonowanej przy zastosowaniu tych kas w danym okresie rozliczeniowym, był nie niższy niż 55% (po okresie dwóch lat warunek wzrośnie do wymaganych 80%).

We wskazanym okresie do łącznej wartości sprzedaży wraz z podatkiem zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących, o której mowa w art. 146k ust. 1 pkt 1 i 2 nie wlicza się wartości sprzedaży dokumentowanej fakturami, o których mowa w art. 106h ust. 2 i ustala w oparciu o dane gromadzone w Centralnym Repozytorium Kas (art. 146k ust. 2).
Natomiast całkowitą wartość sprzedaży wraz z podatkiem, o której mowa w art. 146k ust. 1 pkt 1, ustala się w oparciu o dane z JPK_VAT (dodawany art. 146k ust. 3).
Zmiany mają charakter czasowy i dają podatnikom czas m.in. na zwiększenie poziomu płatności bezgotówkowych, rejestrowanych przy użyciu kas online lub wirtualnych w całości sprzedaży osiąganej przez podatników. Po okresie przejściowym czasowe progi powrócą do wartości założonych w przepisach art. 87 ust. 6e ustawy o VAT.
Zmiany proponowane w art. 87 ust. 6e oraz do art. 146k ustawy o VAT będą miały zastosowanie do okresów rozliczeniowych przypadających od dnia 1 stycznia 2023 r. (projektowany art. 11). Wprowadzany przepis przejściowy dla warunków ekonomicznych zwrotu stosuje się poczynając od deklaracji za pierwszy okres rozliczeniowy 2023 r., tj. rozliczenie za styczeń 2023 lub I kwartał 2023. 
Dodawany przepis art. 87 ust. 6m stanowi doprecyzowanie zasad proceduralnych dotyczących zwrotu VAT w terminie 15-dniowym.
Przepisy art. 87 ust. 6j-6l stanowią szczególną zasadę doręczania postanowień o przedłużeniu terminu 15-dniowego zwrotu VAT albo decyzji o odmowie dokonania zwrotu VAT w terminie 15 dni. Przewidują one fikcję doręczenia dla przypadków, gdy takie postanowienie lub decyzja nie zostaną podjęte albo odebrane w terminie 4...